Στις μέρες μας με τόσες εστίες έντασης στην ευρύτερη περιοχή αλλά και γενικά στον κόσμο, η αναζήτηση νηφάλιων λύσεων στα προβλήματα είναι παραπάνω από επιβεβλημένη. Οι λύσεις αυτές θα πρέπει οπωσδήποτε να βασίζονται στο σεβασμό της εθνικής κυριαρχίας και να υπηρετούν τις αρχές της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών. Είναι και οι δύο αρχές κατοχυρωμένες από τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ αλλά εξίσου ταλαιπωρημένες από τις συνεχείς παραβιάσεις των μεγάλων, ιδίως, δυνάμεων.

Η επίλυση των εκκρεμοτήτων με την ΠΓΔΜ οφείλει να ακολουθήσει ακριβώς αυτή την οδό. Επιστημονικά είναι απόλυτα ξεκάθαρο ότι η έννοια της Μακεδονίας αποτελεί ιστορικό, γεωγραφικό χώρο. Τα σύνορά του ήταν σχετικά ασαφή, όπως συνέβαινε γενικά τα αρχαία χρόνια. Με τη σύγχρονη διαμόρφωση των εθνικών κρατών, το μεγαλύτερο μέρος της γεωγραφικής Μακεδονίας ανήκει στην Ελλάδα ένα μικρότερο τμήμα της ενσωματώθηκε το 1918 στο Βασίλειο Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων το οποίο μετονομάστηκε το 1929 σε Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας (Νοτιοσλαβίας). Μετά το 1945 αποτέλεσε τμήμα της Σοσιαλιστικής ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Ένα άλλο μικρότερο τμήμα της γεωγραφικής Μακεδονίας ανήκει στη Βουλγαρία.

Η ΠΓΔΜ αποτελούσε από το 1945 ομόσπονδη Δημοκρατία της Ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας με το όνομα “Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας”. Το σημερινό κράτος προέκυψε το 1991 κατά τη διαδικασία διάλυσης της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Από εκεί και πέρα οι διαφορές που ανέκυψαν είναι γνωστές.

Τα θετικά στοιχεία;

Η συμφωνία των Πρεσπών φιλοδοξεί να θέσει τέρμα στις διενέξεις που προέκυψαν μετά τη δημιουργία της ΠΓΔΜ, δίνοντας τη λύση του ονόματος “Βόρεια Μακεδονία” erga omnes. Μπορεί να το καταφέρει αν τελικά ψηφιστεί; Εμπεριέχει στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν πράγματι να συμβάλλουν στην κατεύθυνση αυτή;

Το άρθρο 1 ιδίως παρ. 6 και 9 προβλέπει τη συμμόρφωση της ΠΓΔΜ με την προσαρμογή και την εξάλειψη κάθε αλυτρωτικής αναφοράς και χρήσης του όρου Μακεδονία. Πιο σημαντική είναι η παράγραφος 12. Εκτός των αλλαγών στο Σύνταγμα των σχετικών με την ονομασία του γειτονικού κράτους, η παρ. 12 επιβάλλει ότι “Επιπροσθέτως, το Δεύτερο Μέρος θα προβεί στις κατάλληλες τροποποιήσεις του Προοιμίου, του Άρθρου 3 και του Άρθρου 49, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος”. Πρόκειται για σημαντική πρόνοια καθώς εκεί εντοπίζονται οι εθνικιστικού, αλυτρωτικού χαρακτήρα συνταγματικές αναφορές¹.

Αξιοσημείωτο είναι το άρθρο 3 παρ. 1 που ορίζει ότι “Τα Μέρη δια της παρούσης επιβεβαιώνουν το υφιστάμενο κοινό τους σύνορο ως ισχυρό και απαραβίαστο διεθνές σύνορο. Κανένα από τα Μέρη δεν θα εκφράσει ή υποστηρίξει οιεσδήποτε διεκδικήσεις για οποιοδήποτε τμήμα της επικράτειας του άλλου Μέρους...” Στο άρθρο 4 παρ. 2 αναφέρεται ότι “Έκαστο Μέρος δεσμεύεται να μην προβαίνει σε ή επιτρέπει οιεσδήποτε αλυτρωτικές δηλώσεις...”. Το άρθρο 6 ορίζει ότι “κάθε Μέρος θα λάβει αμέσως αποτελεσματικά μέτρα προκειμένου να απαγορεύσει εχθρικές δραστηριότητες, ενέργειες ή προπαγάνδα από κρατικές υπηρεσίες ή υπηρεσίες αμέσως ή εμμέσως ελεγχόμενες από το κράτος” και οι οποίες “υποδαυλίζουν τον σωβινισμό, την εχθρότητα, τον αλυτρωτισμό και τον αναθεωρητισμό εναντίον του άλλου Μέρους”.

Σημαντικές για την αποφυγή πιθανών παρεξηγήσεων και εντάσεων στο μέλλον είναι και οι διευκρινίσεις του άρθρου 7. Η παρ. 1 ορίζει ότι “Τα Μέρη αναγνωρίζουν ότι η εκατέρωθεν αντίληψή τους ως προς τους όρους “Μακεδονία” και “Μακεδόνας” αναφέρεται σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και κληρονομιά”. Η παρ. 4 του ίδιου άρθρου διευκρινίζει ότι “η επίσημη γλώσσα του (ενν. του Δεύτερου συμβαλλόμενου μέρους, δηλ. της ΠΓΔΜ), η Μακεδονική γλώσσα, ανήκει στην ομάδα των Νότιων Σλαβικών γλωσσών. Τα Μέρη σημειώνουν ότι η επίσημη γλώσσα και τα άλλα χαρακτηριστικά του Δεύτερου Μέρους δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, την κουλτούρα και την κληρονομιά της βόρειας περιοχής του Πρώτου Μέρους (δηλ. της Ελληνικής Μακεδονίας – διευκρίνιση δική μου)”.

Το στοιχείο ανατροπής

Αν κανείς μείνει στα στοιχεία αυτά της συμφωνίας θα πιστέψει ίσως ότι τα πράγματα βαίνουν καλώς. Δυστυχώς όμως τα φαινόμενα κρύβουν κάποτε το ουσιαστικό περιεχόμενο. Το άρθρο 2 παρ. 4 συνδέει τη συμφωνία με το ζήτημα της ένταξης της γειτονικής χώρας στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ. Στο σημείο αυτό υπάρχει μια απαράδεκτη, νομικά και πολιτικά, σύνδεση δύο εντελώς διαφορετικών ζητημάτων. Το τι θα πράξει η γειτονική χώρα σε σχέση με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ πρέπει να είναι αυστηρά υπόθεση απόφασης του λαού της και μάλιστα με δημοκρατικές διαδικασίες, χωρίς οικονομικούς, πολιτικούς εκβιασμούς ή πιέσεις από οποιονδήποτε. Μπορεί ο λαός να αποφασίσει έτσι ή αλλιώς.

Αντίθετα, το άρθρο 2 παρ. 4 αναφέρει ότι “α. Το Δεύτερο Μέρος θα επιδιώξει ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ...”. Άσχετα με το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις της γείτονος έχουν εκφράσει τέτοια επιθυμία, η συμπερίληψη της αναφοράς αυτής στο κείμενο της συμφωνίας των Πρεσπών συνιστά παραβίαση της κυριαρχίας του γειτονικού λαού.

Εκείνο που πρέπει να ληφθεί περισσότερο υπόψη είναι ότι η πρόσφατη ιστορική εμπειρία αποδεικνύει ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ καθόλου δεν διασφαλίζει την τήρηση των αρχών του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, δηλαδή την κυριαρχία των κρατών, την ειρηνική τους συνύπαρξη, το σεβασμό των συνόρων, την απουσία απειλής ή χρήσης βίας κλπ, όλα αυτά δηλαδή που αναφέρονται στο προοίμιο της συμφωνίας των Πρεσπών.

Ας υπενθυμίσουμε ότι το 40% της Κύπρου βρίσκεται μέχρι σήμερα υπό την κατοχή της Τουρκίας (μέλος του ΝΑΤΟ) με την ανοχή, τουλάχιστον, όλα αυτά τα χρόνια του ΝΑΤΟ. Οι παραβιάσεις και οι οχλήσεις της Τουρκίας σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας δεν έχουν πάψει στιγμή. Ακόμη και σήμερα, που οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ δεν είναι ανέφελες, η στάση του ΝΑΤΟ είναι συνήθως στάση ίσων αποστάσεων, δηλαδή στάση ανοχής ή και ενθάρρυνσης της τουρκικής επιθετικότητας.

Η διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας έγινε με την υπογραφή της ΕΕ (ειδικά απαίτηση της Γερμανίας) και τη συμβολή του ΝΑΤΟ. Η υπόθαλψη των εθνικισμών στα Βαλκάνια φέρει επίσης τη σφραγίδα του ΝΑΤΟ. Η κατά παραβίαση των θεμελιωδών αρχών του ΟΗΕ πολεμική επίθεση του ΝΑΤΟ στη Σερβία το 1999, η δημιουργία του προτεκτοράτου του Κοσόβου και πολλά άλλα δείχνουν ότι ο οργανισμός αυτός -μαζί και η ΕΕ- κάθε άλλο παρά προστατεύουν και εγγυώνται τις αρχές του ΟΗΕ.

Πιο πρόσφατα, οι παρεμβάσεις, άμεσες ή έμμεσες, στη Λιβύη και στη Συρία, σε πλήρη περιφρόνηση προς όλες τις αρχές και τις διαδικασίες του ΟΗΕ οδήγησαν στο χάος και στο δράμα των ημερών μας, το οποίο όλοι πολύ καλά γνωρίζουμε.

Αναμενόμενη και ήδη παρούσα είναι η αντίδραση της Ρωσίας στην ένταξη της γείτονος στο ΝΑΤΟ. Πρόκειται για παράγοντα ο οποίος πρέπει να συνυπολογιστεί. Το ΝΑΤΟ είναι αποδεδειγμένα επιθετικός οργανισμός και κατά συνέπεια η ενίσχυσή του προκαλεί, στην καλύτερη των περιπτώσεων, εύλογη ανησυχία και προβληματισμό.

Η θέση της Ελλάδας θα πρέπει να είναι η ειρηνική διευθέτηση των διαφορών, η αποχή από επιθετικές πράξεις ή ενέργειες που θίγουν την ασφάλεια άλλων χωρών, μικρών ή μεγάλων. Μόνο έτσι μπορεί να συμβάλλει στην ειρήνευση της περιοχής και στην επίλυση των δραματικών προβλημάτων που αγγίζουν και τη δική μας χώρα.

Αναγκαία η καταψήφιση

Με αυτά τα δεδομένα η καταψήφιση της συμφωνίας των Πρεσπών στη Βουλή των Ελλήνων είναι, κατά την άποψή μου, αναγκαία. Είναι γνωστό ότι οι διεθνείς συμβάσεις ψηφίζονται εν συνόλω. Δεν θα μπορούσε, από τη φύση τους, να γίνει διαφορετικά. Το άρθρο 2 παρ. 4 ανατρέπει εκ των πραγμάτων τα όποια θετικά σημεία της συμφωνίας, τη χρωματίζει με ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο. Θέτει σε λαθεμένη και ίσως επικίνδυνη τροχιά τα βαλκανικά και περιφερειακά θέματα. Δεν διασφαλίζει την ειρήνη και το απαραβίαστο των συνόρων ούτε για την Ελλάδα, ούτε για την ΠΓΔΜ ούτε γενικότερα για την περιοχή. Είναι προφανές ότι η υπόθαλψη των εθνικισμών από τις μεγάλες δυνάμεις μπορεί ανά πάσα στιγμή να χρησιμοποιηθεί επικουρικά για να θέσει σε κίνδυνο και το ένα και το άλλο.

Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι μέσω ανοιχτών παρεμβάσεων στα εσωτερικά του γειτονικού κράτους οι κρατικοί παράγοντες των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ επιχειρούν να εκβιάσουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Πρόκειται για μια ακόμη απτή παραβίαση των αρχών της κρατικής κυριαρχίας.

Η διαφύλαξη της κρατικής κυριαρχίας, η ειρήνη και οι σχέσεις καλής γειτονίας με τους λαούς των Βαλκανίων μπορούν να υπηρετηθούν από μια άλλη συμφωνία ανάλογου περιεχομένου με τη συμφωνία των Πρεσπών αλλά χωρίς το προβληματικό άρθρο 2.

Ο πρόσφατος θάνατος του Φιδέλ Κάστρο δίνει μια ευκαιρία μιας πιο συνολικής αξιολόγησης του έργου του. Η επαναστατική θεωρία και πράξη του επιβεβαίωσαν αλλά και εμπλούτισαν τη μαρξιστική λενινιστική ανάλυση με βάση την εμπειρία και τις συνθήκες του επαναστατικού αγώνα του λαού της Κούβας. Προσπάθησα να αναδείξω οκτώ βασικά σημεία.

Η ανάγκη της επανάστασης

Πρώτο: ο Φιδέλ Κάστρο ξεκίνησε τον αγώνα ως ένας ουτοπικός κομμουνιστής, ως ένας ανένταχτος κομματικά μαρξιστής λενινιστής¹. Υπήρξε αρχικά ένας ριζοσπάστης, ένας επαναστάτης δημοκράτης που μαζί με τη δράση, μαζί με τον αγώνα, βρέθηκε στην ανάγκη να ανακαλύψει την επιστημονική εκείνη θεωρία που μπορούσε να του δώσει όχι μόνο τα κατάλληλα εργαλεία ερμηνείας της κοινωνίας αλλά και της αλλαγής της. Όπως έλεγε χαρακτηριστικά “πρέπει να έχουμε την ικανότητα να μαθαίνουμε γιατί η επανάσταση είναι όπως ένα μεγάλο σχολείο”². Οι Κουβανοί επαναστάτες έμαθαν ή εμβάθυναν στη μαρξιστική λενινιστική θεωρία κυριολεκτικά μέσα στο καμίνι της αντιδικτατορικής πάλης. Όπως έγραψε ο Τσε, «ανακαλύψαμε εμείς καθώς κι αυτή (ενν. η επανάσταση της Κούβας – ΔΚ) με τις δικές της μέθοδες τους δρόμους που υπέδειξε ο Μαρξ»³.

Δεύτερο: ο Φ. Κάστρο υποστήριζε με συνέπεια ότι η εκ βάθρων αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων δεν μπορεί να γίνει με μεταρρυθμίσεις. Χρειάζονται τομές, χρειάζεται ρήξη με την άρχουσα τάξη, χρειάζεται ρήξη με τον ιμπεριαλισμό. Απαιτείται να γκρεμιστεί το παλιό σύστημα εξουσίας, οι αντιδημοκρατικές, ολιγαρχικές δομές εξουσίας, απαιτείται να καταργηθεί η κυριαρχία της πλουτοκρατίας στα μέσα παραγωγής.

Η αντιδικτατορική επανάσταση

Τρίτο: η επαναστατική αλλαγή μπορεί να πραγματοποιηθεί αν ο λαός συσπειρωθεί και εμπνευστεί ώστε να αποκτήσει τη δύναμη για να διεξάγει το σκληρό αγώνα. Αλλά για να γίνει αυτό χρειάζεται να τεθούν τα κατάλληλα αιτήματα, οι κατάλληλοι στόχοι, τέτοιοι που να ανταποκρίνονται στο επίπεδο συνείδησής του, να μπορεί να τους καταλάβει και, παράλληλα, να ανταποκρίνονται στις αντικειμενικές συνθήκες. Αυτό έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι είναι ένα πολύ κομβικό ζήτημα για την επιτυχία των επαναστατών και των επαναστάσεων. Χρειάζεται συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης. Απαιτείται επιστημονική ανάλυση αλλά και τέχνη στην εφαρμογή της πολιτικής.

Ο Φιδέλ Κάστρο και το Κίνημα 26 Ιούλη έφεραν σε πέρας δημιουργικά και με επιτυχία την προσπάθεια αυτή. Στην πραγματικότητα ανακάλυψε και εφάρμοσε από τους δικούς του δρόμους τη μαρξιστική και λενινιστική ανάλυση περί μετατροπής, μετεξέλιξης της δημοκρατικής επανάστασης σε σοσιαλιστική. Ανάλογες προσεγγίσεις είχαν κάνει στην εποχή τους οι Μαρξ και Λένιν.

Τα αιτήματα που διατυπώθηκαν στην απολογία του Κάστρο στο δικαστήριο μετά την επίθεση στη Μονκάδα και το πρόγραμμα του Κινήματος 26 Ιούλη αποτελούσαν ένα πρόγραμμα δημοκρατικής επανάστασης. Συγκεκριμένα η επανάσταση αυτή ήταν αντιδικτατορική, εθνικοανεξαρτησιακή (άρα και αντιιμπεριαλιστική), αγροτική και αντιολιγαρχική. Το πρόγραμμα της Μονκάδα δεν ήταν ένα σοσιαλιστικό πρόγραμμα αλλά αποτελούσε “τον προθάλαμο ενός σοσιαλιστικού καθεστώτος που δεν ήταν ανάγκη να έρθει μετά, ούτε αμέσως”⁴. “Δεν ήταν ακόμη σοσιαλιστικό πρόγραμμα, ήταν όμως ένα πρόγραμμα ικανό να κερδίσει την υποστήριξη των μεγάλων μαζών του πληθυσμού, ήταν ο προθάλαμος του σοσιαλισμού στην Κούβα”⁵. Επομένως, ήταν ένα πρόγραμμα που ανταποκρινόταν στις αντικειμενικές συνθήκες, λάμβανε υπόψη του το επίπεδο συνειδητοποίησης του λαού και άφηνε ανοικτό, ή για την ακρίβεια διευκόλυνε, περαιτέρω ριζοσπαστικές αλλαγές.

Έτσι, η επανάσταση στην Κούβα ξεκίνησε ως αντιδικτατορική. Το πρόγραμμα του Φιδέλ Κάστρο και του Κινήματος 26 Ιούλη μαχόταν για την πτώση της δικτατορίας, την εγκαθίδρυση μιας νέας ποιότητας δημοκρατίας, την κατάκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας, τη ριζική αγροτική μεταρρύθμιση, τη βελτίωση της ζωής των εργατών και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Αφού ολοκληρώθηκαν οι στόχοι αυτοί, η επανάσταση μπορούσε να περάσει στο στάδιο της σοσιαλιστικής. Πραγματικά, αυτό το πέρασμα διακηρύχθηκε τη μέρα που άρχισε η εισβολή των μισθοφόρων από τις ΗΠΑ. Το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της επανάστασης διακήρυξε ο Φιδέλ με τη Δεύτερη Διακήρυξη της Αβάνας στις 4 Φεβρουαρίου 1962. Είναι επίσης γεγονός ότι “Οι επιθέσεις του ιμπεριαλισμού επιτάχυναν τις επαναστατικές διαδικασίες”⁶.

Η πολιτική συμμαχιών

Τέταρτο: ο Φιδέλ Κάστρο αποδείχθηκε βαθιά λενινιστής, αλλά και δεξιοτέχνης, στις κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες, χωρίς τις οποίες καμιά επανάσταση δεν μπορεί να νικήσει. Ξεκινούσε από την ανάγκη των κοινωνικών συμμαχιών. Στο “Η ιστορία θα με δικαιώσει” αναφερόταν συγκεκριμένα στις κοινωνικές τάξεις και στρώματα των οποίων η συμμαχία ήταν αναγκαία και εφικτή μια και τα συμφέροντά τους πλήττονταν βάναυσα από την υπάρχουσα κατάσταση. Αυτά ήταν οι αγρότες, οι εργατοϋπάλληλοι, οι μικροέμποροι, οι επαγγελματίες διανοούμενοι⁷. Προσέβλεπε δηλαδή σε μια συμμαχία της εργατικής τάξης με τους αγρότες και τους μικροαστικά στρώματα.

Παράλληλα, χωρίς ούτε στιγμή να διαπραγματευτεί την ανεξάρτητη επαναστατική δράση του Κινήματος 26 Ιούλη, επέμενε στην ανάγκη της συνεργασίας ιδίως των πολιτικών δυνάμεων που μάχονταν με συνέπεια τη δικτατορία και την ιμπεριαλιστική επικυριαρχία, όπως ήταν το Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα και το Επαναστατικό Διευθυντήριο. Σε προκήρυξη από τη Σιέρα Μαέστρα τους πρώτους μήνες του αντάρτικου αγώνα έλεγε: “Αυτή την ώρα, η ενότητα είναι η μόνη πατριωτική εκλογή. Η ενότητα σε αυτό που έχουν κοινό όλες οι πολιτικές ομάδες, επαναστατικές και κοινωνικές, που πολεμούν τη δικτατορία”⁸. Ακόμη και αστικοδημοκρατικές δυνάμεις καλούσε σε σύμπλευση με ελάχιστο κοινό στόχο την πτώση της δικτατορίας και την προκήρυξη ελεύθερων εκλογών⁹.

Ο ένοπλος αγώνας

Πέμπτο: στις συνθήκες της δικτατορίας ο Κάστρο αντιλαμβανόταν ξεκάθαρα ότι η ανατροπή της δεν μπορούσε να έρθει μόνο ως καρπός σκληρού συνδικαλιστικού και πολιτικού αγώνα του λαού. Αντιλαμβανόταν ξεκάθαρα από την πρώτη στιγμή ότι ο αγώνας αυτός έπρεπε να φτάσει στο επίπεδο της ένοπλης αντιπαράθεσης του λαού με την τυραννία.

Ωστόσο, η λαϊκή ένοπλη πάλη δεν υπήρξε αποσπασμένη από το μαζικό λαϊκό αγώνα. Δεν εκφυλίστηκε ούτε στιγμή σε μιλιταριστικό τυχοδιωκτισμό. Αν χανόταν η σύνδεση με το λαό και το μαζικό λαϊκό αγώνα, απλά δεν θα είχε καμιά πιθανότητα επιτυχίας. Οι λίγοι πρώτοι αντάρτες στη Σιέρα Μαέστρα βασίστηκαν σε ένα πλατύ δίκτυο οργανώσεων του Κινήματος της 26 Ιούλη, σε ένα πλατύ δίκτυο χιλιάδων αγωνιστών ενάντια στη δικτατορία, που διεξήγαγε σκληρό συνδικαλιστικό και πολιτικό αγώνα και που τροφοδοτούσε πολιτικά, υλικά και με έμψυχες δυνάμεις το στρατιωτικό αγώνα¹⁰.

Η ηθική υπεροχή

Έκτο: μια ιδιαίτερη συμβολή του Φ. Κάστρο και της κουβανέζικης επανάστασης είναι ότι έδειξαν με τον πιο έντονο, με τον πιο καθαρό τρόπο τη σημασία της ηθικής υπεροχής των επαναστατών. Πολλές είναι οι αναφορές του Κάστρο στο θέμα αυτό. Αλλά κυρίως πολύ ενδεικτικές οι πράξεις του. Η φροντίδα για τους αιχμαλώτους, η περιποίηση πρώτα των αιχμαλώτων τραυματιών, η απέχθεια προς τη χρήση βασανιστηρίων, ο σεβασμός στον άνθρωπο χαρακτήρισαν τον αντάρτικο στρατό ακόμη και στις πιο σκληρές στιγμές του απελευθερωτικού πολέμου, ακόμη και απέναντι στις πιο απάνθρωπες μεθόδους της δικτατορίας¹¹. Μιλώντας για τον αντάρτικο στρατό ο Φιδέλ Κάστρο υπογράμμιζε: “επειδή τον σεβάστηκε (ενν. τον εχθρό – ΔΚ ), επειδή δεν χτύπησε κανένα στρατιώτη, επειδή δεν τους ταπείνωσε, δεν τους πρόσβαλε, επειδή δεν τους δολοφόνησε. Και έφτασε η στιγμή όπου είχαμε μεγάλη επιρροή. Και μας σέβονταν”¹².

Το επαναστατικό κόμμα

Έβδομο: ο Φιδέλ Κάστρο κατανοούσε από την αρχή την ανάγκη ύπαρξης ενός επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Έπρεπε να λύσει το πρόβλημα ότι το υπάρχον κομμουνιστικό κόμμα (το Λαϊκό Σοσιαλιστικό, όπως ονομαζόταν) λόγω του σεχταρισμού, του απομονωτισμού του, παρά τις όποιες θετικές του παρεμβάσεις, δεν στάθηκε ικανό να αναλάβει ένα πρωτοπόρο ρόλο στον αντιδικτατορικό αγώνα. Το κενό καλύφθηκε με τη δημιουργία του Κινήματος 26 Ιούλη.

Ο Κάστρο αρχικά είχε σχέσεις με τη νεολαία του κεντροαριστερού “ορθόδοξου κόμματος” (“Κόμμα του Κουβανικού Λαού” ήταν η επίσημη ονομασία). Ανήκε στην αριστερή, ριζοσπαστική πτέρυγά του. Διέρρηξε τις σχέσεις του με τη συμβιβασμένη ηγεσία του ορθόδοξου κόμματος και με μια μαγιά 1000 έως 1500 περίπου αγωνιστών ξεκίνησαν τον αγώνα ενάντια στη δικτατορία. Διαχωρίζοντας από το παρελθόν του ορθόδοξου κόμματος και καλώντας σε μαχητική ενότητα, ο Φιδέλ Κάστρο έγραφε: “Το Κίνημα της 26ης Ιουλίου απευθύνει μια θερμή πρόσκληση για να πυκνώσει τις γραμμές του και είναι έτοιμο να δεχτεί με ανοιχτές αγκάλες όλους τους ειλικρινείς επαναστάτες της Κούβας, χωρίς καμιά επιφύλαξη, απ' όποιο κόμμα κι αν προέρχονται, και χωρίς να λογαριάζει τις τυχόν διχόνοιες που εκδηλωθήκανε κατά το παρελθόν”¹³.

Στο Κίνημα 26 Ιούλη συμμετείχαν αγωνιστές διαφορετικών ιδεολογικο-πολιτικών προελεύσεων και πεποιθήσεων. Δεν είχαν όλοι το ίδιο εύρος και βάθος στις επιδιώξεις τους. Συμμετείχαν πρώην μέλη της Κομμουνιστικής νεολαίας, όπως ο Ραούλ Κάστρο, προσχώρησαν ανένταχτοι κομματικά κομμουνιστές όπως ο Τσε αλλά υπήρχαν και απλώς οπαδοί της πτώσης της δικτατορίας και της αγροτικής μεταρρύθμισης.

Στη διάρκεια του επαναστατικού αντιδικτατορικού αγώνα το Κίνημα 26 Ιούλη μετασχηματιζόταν κάτω από το βάρος της εμπειρίας του αγώνα αυτού αλλά και με τη δημιουργική ώθηση των πρωτοπόρων επαναστατών που συμμετείχαν σε αυτό όπως ο Φιδέλ Κάστρο, Ο Ραούλ Κάστρο, ο Τσε και άλλοι.

Ο Φιδέλ Κάστρο ωθούσε δημιουργικά, με βάση την εμπειρία του αγώνα, όλο το Κίνημα σε πιο ριζοσπαστικές κατευθύνσεις. Αυτό έγινε ακόμη πιο φανερό μετά την επικράτηση της αντιδικτατορικής επανάστασης. Η στερέωσή της και η ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών επέβαλαν εκ των πραγμάτων την εμβάθυνση της επανάστασης, τη μετεξέλιξή της σε σοσιαλιστική. Οι συνθήκες επέβαλαν επίσης την περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση του Κινήματος 26 Ιούλη. Ο Κάστρο καθοδήγησε τη διαδικασία ενοποίησης των κομμουνιστικής έμπνευσης οργανώσεων. Η σχετική διαδικασία ενοποίησης ξεκίνησε το 1961 και περιελάμβανε το Κίνημα 26 Ιούλη, το Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα και το “Επαναστατικό Διευθυντήριο”. Έτσι το 1965 δημιουργήθηκαν οι Ενωμένες Επαναστατικές Οργανώσεις που μετονομάστηκαν μερικά χρόνια αργότερα σε Κομμουνιστικό Κόμμα Κούβας.

Η δημοκρατία

Όγδοο: ο Φ. Κάστρο επέμενε στην τήρηση σημαντικών αρχών: στη δημοκρατική συζήτηση και στη συλλογικότητα της καθοδήγησης. Ακόμη και στις δύσκολες εποχές της παρανομίας η δημοκρατική συζήτηση και η συλλογικότητα στο Κίνημα 26 Ιούλη βρίσκονταν στην ημερήσια διάταξη. Ακόμη και αν καμιά φορά η πλειοψηφία έπαιρνε λαθεμένες αποφάσεις, όπως έλεγε ο ίδιος¹⁴.

Είναι αξιοσημείωτη η επιμονή του Φιδέλ Κάστρο στις δημοκρατικές μεθόδους για την επίλυση των αντιθέσεων και των προβλημάτων, όχι στις διοικητικές – καταπιεστικές. Τόσο στις εσωκομματικές κρίσεις όσο και στις σχέσεις του επαναστατικού κόμματος με το λαό ο Κάστρο ήταν πάντα ακούραστος συνομιλητής, έτοιμος για να πείσει αλλά και να ακούσει. Έλεγε το 1964: “Αυτή η επανάσταση δεν θα φάει τα παιδιά της. Ο νόμος του Κρόνου δεν θα επιβληθεί”. “Ποτέ, ποτέ, ποτέ, να μην μπορεί να ειπωθεί ότι ένας επαναστάτης τιμωρήθηκε άδικα, ότι κάποιος αθώος εκτελέστηκε, ότι έστω και ένα παιδί της επανάστασης καταβροχθίστηκε”¹⁵.

Αυτές οι αρχές έπρεπε να τηρούνται και στις σχέσεις του επαναστατικού κόμματος με το λαό. Ήδη από τη Σιέρα Μαέστρα, από τις δύσκολες συνθήκες του αντάρτικου αγώνα έλεγε ότι προέχει η αλήθεια, ότι ακόμη και οι αποτυχίες, ακόμη και οι στρατιωτικές αποτυχίες πρέπει να “γνωστοποιούνται με το σκοπό να βγάλουμε ωφέλιμα διδάγματα”¹⁶.

Επέμενε πάντα στην καταπολέμηση του σεχταρισμού, της τάσης κάποιων επαναστατών να ξεκόβονται από το λαό¹⁷. Επέμενε επίσης ότι οι επαναστάτες “πρέπει να ξέρουν να εφαρμόζουν με επαναστατικό και διαλεκτικό τρόπο τον μαρξισμό λενινισμό” ότι “δεν πρέπει να αντιγράφουν κανέναν”¹⁸, δεν πρέπει να “θεοποιούν κανέναν” αλλά ότι, αντίθετα, πρέπει “να αναπτύσσουν στο λαό την αίσθηση της κριτικής, την ικανότητα για ήρεμη και αντικειμενική ανάλυση”¹⁹.

Πάνω απ' όλα όμως ο Φιδέλ Κάστρο πίστευε στη δύναμη των επαναστατικών ιδεών, στις επαναστατικές ηθικές αξίες. Όπως είπε σε ομιλία του στο Καράκας το 1999, “Αυτοί (ενν. Οι ιμπεριαλιστές) ανακάλυψαν όπλα πολύ έξυπνα, αλλά οι επαναστάτες ανακαλύψαμε ένα όπλο ισχυρό, πολύ πιο ισχυρό: τον άνθρωπο που σκέφτεται και αισθάνεται!”²⁰.

Πάντειο Πανεπιστήμιο, αιθ. Γ5, ώρα 7:00μμ

Πέμπτη, 14 Ιουνίου

Φ. Ένγκελς, “Αντι-Ντύρινγκ”

Δημήτρης Καλτσώνης, αν. Καθηγητής θεωρίας κράτους και δικαίου

Πέμπτη, 21 Ιουνίου

Β.Ι.Λένιν, “Κράτος και επανάσταση”

Δημήτρης Καλτσώνης, αν. Καθηγητής θεωρίας κράτους και δικαίου

Πέμπτη, 28 Ιουνίου

Β.Ι.Λένιν, “Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού”

Βασίλης Λιόσης, εκπαιδευτικός, συγγραφέας

Πέμπτη, 5 Ιουλίου

Φ. Ένγκελς, “Ο Λ. Φόϊερμπαχ και το τέλος της γερμανικής κλασικής φιλοσοφίας”

Νίκος Φωλίνας, υπ. δρ. φιλοσοφίας

En esta contribución, voy a discutir las principales características y cambios en el sistema político y constitucional de mi país, Grecia, después de la crisis económica que la castiga desde 2008. Al respecto, voy a mencionar seis puntos.

Primer punto

El sistema bipolar de la alternancia entre los partidos PASOK (socialdemócratas) y Nueva Democracia (conservadores) se derrumbó. La influencia de estos dos polos ha caído y los resultados obtenidos en la última elección, para las dos partes en conjunto, no excede del 40% de los votantes.

Ahora han surgido nuevos partidos políticos. Sin embargo, como evidentemente su orientación política no se diferencia de los partidos tradicionales, estas nuevas opciones no llegan a ganar la confianza del electorado. Por otra parte, el partido nazi que realiza las prácticas tradicionales del nazismo, es decir, terrorismo y asesinatos, aumentó sus votos y consiguió un 7%¹.

La crisis del sistema político griego se lleva a cabo en un clima de crisis económica y de crisis política mundial², pero también en medio de los conflictos entre las grandes fuerzas imperialistas por imponer sus esferas de influencia³. La desigualdad social se intensifica en toda la Unión Europea⁴.

Segundo punto

La crisis económica ha ofrecido una oportunidad sin precedentes para el hasta ahora pequeño grupo de SYRIZA que lo catapultó en la escena política, convirtiéndose en un partido mayoritario. Sus porcentajes crecieron desde un 4% antes de la crisis a un 17% en 2009 y a 36% en 2015.

Este partido en el poder desde enero 2015, en coalición con el partido ANEL (conservador), también ha sufrido una crisis de confianza de la gente, debido al gran vuelco que dio desde sus primeras declaraciones hasta conciliarse con los acreedores y con la Unión Europea. La crisis de confianza en todos los partidos políticos continúa y persiste.

Tercer punto

La realidad constitucional se caracteriza por violaciones generalizadas de la Constitución. Por ejemplo, la mayor parte de los acuerdos suscritos entre el gobierno griego y los acreedores (UE, FMI, Banco Central Europeo) no ha sido ratificada por la mayoría parlamentaria de 3/5 como lo exige el artículo 28, párr. 2 de la Constitución.

La UE y el gobierno griego han violado también la voluntad de la gente que se expresó en el referéndum del 5 de julio el año 2015, con base en el artículo 44, párr. 2 de la Constitución. De hecho, este mismo gobierno ha firmado el acuerdo con los acreedores, que había sido rechazado una semana antes por el electorado.

Cuarto punto.

Por otro lado, las prácticas de tipo neo-colonial por parte de la UE, y particularmente por el gobierno alemán se traducen en interferencias que violan abiertamente los principios de la Carta de las Naciones Unidas. En particular, se da una neta transferencia de riquezas hacia los países industrializados como Alemania, Francia o Estados Unidos. Grecia está obligada a privatizar y a vender toda su infraestructura principalmente a las empresas alemanas, entre las cuales está la compañía Fraport que ha tomado el control de todos los aeropuertos griegos.

Todos los proyectos de ley deben ser previamente examinados y recibir el acuerdo de la UE y el FMI. Por ejemplo, el proyecto de ley sobre las elecciones de los directores de escuela fue negado por los representantes de la UE. La elección misma para la formación de un gobierno se ha convertido en objeto de presiones por parte de la UE y los EE.UU., que exigen imponer, como fue el caso hace 3 años con el gobierno de Papadimos, un gobierno de tecnócratas, es decir un gobierno totalmente sometido a sus exigencias.

Recientemente, la extensión de las competencias de Frontex está en el centro de la discusión, lo que prácticamente significa que nuestro país va a perder el control de sus fronteras.

Quinto punto

En conclusión, podemos decir que estamos frente a un fenómeno de explotación de un pequeño país por las potencias imperialistas de Europa Occidental y los EE.UU. Este dominio comenzó a partir de la fundación del Estado griego, justo después de la Revolución Nacional de 1821. Grecia es un país con muy baja base económica, industrial y tecnológica, por lo que siempre ha dependido de los principales países industrializados de occidente.

La Constitución de 1975, que fue aprobada justo después de la caída de la última dictadura militar, refleja esta dependencia. Debemos en primer lugar hacer mención del artículo 27, párr. 2, que permite la presencia en suelo griego de una fuerza militar extranjera bajo la condición de que sea votada en el Parlamento una ley que resulte aprobada por la mayoría absoluta del número total de diputados. Este artículo constituye el soporte constitucional de la presencia de bases militares de los Estados Unidos en territorio griego.

En cuanto al artículo 28, que constituye el fundamento de la adhesión de Grecia a la UE, se añadió una declaración interpretativa de este artículo en la revisión de la Constitución en 2001 que viene a consolidar la base constitucional de su participación en el proceso de integración europea y el establecimiento de un mecanismo automático de revisión de la Constitución, ajustándola a los cambios que se produzcan en la UE.

Sexto punto

Frente a esta crisis del sistema político y constitucional⁵ y dado el deterioro de la soberanía nacional, se requiere un vuelco político y constitucional. Necesitamos una Asamblea Constituyente que adopte una nueva constitución que asegure la soberanía y la independencia nacional y radicalice la democracia⁶.

Es sólo de esta manera que vamos a salir de la crisis, que tendremos un sistema político estable y que vamos a contribuir al mantenimiento de la paz regional e internacional.

Traducción del francés de Carmen Bohórquez