εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 26/10/2022

Η Τέχνη του πολέμου του Σουν Τσου διδάσκει ότι ο ηγέτης πρέπει να παραμένει ήρεμος και ότι η καλύτερη στρατηγική είναι “να επιτίθεσαι εναντίον της στρατηγικής του αντιπάλου”.

Η ελληνική πολιτική ηγεσία, διαχρονικά, δεν ακολουθεί καμία από τις παραπάνω αρχές. Δεν παραμένει ήρεμη και ας διακηρύσσει κάτι τέτοιο στα λόγια. Δεν εξουδετερώνει τη στρατηγική της έντασης που ακολουθεί το αντιδραστικό καθεστώς της Άγκυρας. Οι πράξεις δείχνουν το αντίθετο. Η ανάπτυξη βαλλιστικού πυραύλου από την Τουρκία κινδυνεύει να παρασύρει σε ακόμη πιο δυσβάσταχτη κούρσα εξοπλισμών. Άλλωστε πολλοί θα είναι οι καλοθελητές που έχουν συμφέρον να σπρώξουν προς τα εκεί για να γεμίσουν τα ταμεία των εταιρειών τους.

Χρειάζονται εξοπλιστικά προγράμματα; Ναι αλλά άλλου είδους, τα οποία μάλιστα είναι φθηνότερα και αποτελεσματικότερα. Να αποφεύγεις τα ισχυρά σημεία του αντιπάλου και να αξιοποιείς τα αδύναμα είναι μια βασική αρχή της επιστήμης και της τέχνης του πολέμου, που έχει διατυπωθεί από τον Σουν Τσου στην αρχαιότητα μέχρι τους σύγχρονους αμερικανούς θεωρητικούς.

Αυτό σημαίνει ότι στα πανάκριβα οπλικά συστήματα του αντιπάλου, πρέπει να αντιταχθούν διαφορετικές, πιο ευκίνητες λύσεις. Παράδειγμα: σύμφωνα με πηγές της πολεμικής αεροπορίας που έχουν δημοσιευθεί στον τύπο, τα πανάκριβα F-35 ή τα RAFALE δεν είναι τα καταλληλότερα για την άμυνα της χώρας. Ο προορισμός τους είναι κυρίως να ενταχθούν στο ΝΑΤΟϊκό οπλοστάσιο στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η ελληνική κυβέρνηση στέλνει διαρκώς όπλα στην Ουκρανία ενώ φημολογείται ότι θα αποστείλει ακόμη και τους πυραύλους S-300.

Αντιθέτως, υπάρχουν εμπειρίες που θα έπρεπε να μελετηθούν και αξιοποιηθούν. Η Κίνα, το Ιράν, η Σερβία έχουν αναπτύξει φθηνότερα πυραυλικά συστήματα που μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά πολύ ισχυρότερες δυνάμεις. Όπως υποστηρίζουν πολλοί, το στενό της Ταϊβάν είναι πρακτικά ασφαλισμένο από την Κίνα έναντι των πανίσχυρων και πανάκριβων αμερικανικών αεροπλανοφόρων με τη χρήση ενός πολύ φθηνότερου πλέγματος αντιπλοϊκών πυραύλων.

Γι΄αυτό, σύμφωνα με προτάσεις ειδικών, αντί για τις πανάκριβες και δυσκίνητες εξοπλιστικές πλατφόρμες που μας πωλούν οι νατοϊκοί σύμμαχοι, απαιτείται ένα νέο αμυντικό δόγμα. Αυτό θα βασίζεται στην αντίληψη της γρήγορης συγκέντρωσης και αποσυγκέντρωσης δυνάμεων ανάλογα με το γεωγραφικό χώρο έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ευνοϊκή κάθε φορά ισορροπία ισχύος. Θα δίνει παράλληλα έμφαση στη λογική του πιο αποτελεσματικού, φθηνού, βασισμένου στις νέες τεχνολογίες βληματοκεντρικού πολέμου. Θα πρέπει να βασίζεται επίσης στην αυτοδύναμη αμυντική πολιτική, χωρίς την αποδεδειγμένα πολλάκις υπονομευτική νατοϊκή παρουσία.

Υπάρχουν διεθνή παραδείγματα χωρών που με παρόμοια αμυντική λογική διασφαλίζουν εδώ και δεκαετίες την εδαφική τους ακεραιότητα και την ειρήνη. Ένα από αυτά είναι η Κούβα, ανεξάρτητα από τη γνώμη που έχει κανείς για το κοινωνικο-πολιτικό της σύστημα. Ο μικρός αυτός Δαυίδ κρατά με ασφάλεια μακριά τον τόσο κοντινό της γεωγραφικά Γολιάθ, τις ΗΠΑ δηλαδή.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 21/10/2022

Η εκτόξευση βαλλιστικού πυραύλου αποτελεί ένδειξη των φιλοδοξιών και των δυνατοτήτων του τουρκικού κατεστημένου, που προσπαθεί να εδραιώσει την Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη. Υπάρχει λόγος ανησυχίας για την Ελλάδα; Πως μπορεί η χώρα μας να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη απειλή; Θα πρέπει, νομίζω, να ακολουθήσει τέσσερεις δοκιμασμένες αρχές.

Πρώτη: να κρατάς χαμηλό προφίλ, να παρατηρείς ήρεμα τα τεκταινόμενα, να ασχολείσαι με τις διεθνείς υποθέσεις ήρεμα, να ξέρεις να περιμένεις.

Τα ψευτο-πατριωτικά νταηλίκια, η φραστική επίδειξη δύναμης, οι εθνικιστικές κορώνες βλάπτουν, δεν βοηθούν.

Δεύτερη: να μην εμπλέκεσαι σε συγκρούσεις, να μην δημιουργείς εχθρούς, να μην διεκδικείς την ηγεσία για συμφέροντα άλλων.

Η εμπλοκή μας στον πόλεμο ΝΑΤΟ-Ρωσίας καθιστά τη χώρα μας εν δυνάμει στόχο ιδίως σε περίπτωση παραπέρα κλιμάκωσης. Το ίδιο και η συμμετοχή της Ελλάδας στον “πόλεμο των αγωγών” τίποτα καλό δεν κομίζει ενώ την εμπλέκει σε επικίνδυνους και ίσως θανάσιμους ανταγωνισμούς. Αποδυναμώνεται η διεθνής της παρουσία, καθώς δημιουργεί εχθρούς, χάνει τα όποια ερείσματα μπορούσε να αναζητήσει. Σε αντίθετη ακριβώς λογική κινείται η Άγκυρα η οποία διατηρεί οικονομικές, διπλωματικές ακόμη και αμυντικού χαρακτήρα σχέσεις με τη Ρωσία, παρά το γεγονός ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Ενώ η επίσκεψη του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών για τρίτη φορά μέσα σε λίγους μήνες στην Ουκρανία και η λογική του καλού νατοϊκού μαθητή είναι το λιγότερο άστοχη. Η Τουρκία είναι εκείνη που συνιστά κίνδυνο για την εδαφική μας ακεραιότητα, όχι η Ρωσία.

Τρίτη: να μην εξαρτάσαι από κανέναν, ιδιαίτερα στα αμυντικά ζητήματα.

Η αρχή αυτή είναι επιβεβαιωμένη αμέτρητες φορές στην παγκόσμια ιστορία. Χρειάζεται διαφοροποίηση των πηγών εξοπλισμού. Η μονομερής εξάρτηση από ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία εγκυμονεί κινδύνους. Στο παρελθόν οι ΗΠΑ διέκοψαν τη ροή ανταλλακτικών προς τη χώρα μας ευννοώντας έτσι τα τουρκικά σχέδια. Στο ΝΑΤΟ εξάλλου εξακολουθεί να ισχύει το λεγόμενο δόγμα Λουνς (Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ 1971-1984): “το ΝΑΤΟ ως οργανισμός δεν αναμειγνύεται σε πιθανές διαφορές ανάμεσα σε συμμάχους”. Αντιθέτως, η Τουρκία έπραξε ορθά με την προμήθεια των S-400 από τη Ρωσία. Αξιοποιώντας τους μάλιστα κατάφερε να αναπτύξει τον υπό δοκιμή βαλλιστικό πύραυλο.

Τέταρτη: να υψώνεις τη σημαία του διεθνούς δικαίου και της φιλίας των λαών με συνέπεια.

Έτσι θα απονομιμοποιείται η εθνικιστική προπαγάνδα Ερντογάν που παρουσιάζει την Τουρκία θιγόμενη και αδικημένη. Δεν πρέπει να υποτιμάται η σημασία της κοινής γνώμης στην Τουρκία όσο και ευρύτερα. Οι κυβερνήσεις είναι αναγκασμένες να λαμβάνουν υπόψη τους την κοινή γνώμη, τις διαμαρτυρίες, τα φιλειρηνικά αισθήματα και κινήματα των λαών. Η καλλιέργεια φιλίας και αλληλεγγύης ανάμεσα τους λαούς, ανάμεσα στους κοινωνικούς τους φορείς, μπορεί να αποτελέσει ισχυρό μοχλό στον αγώνα για ειρήνη και αμοιβαίο σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων στη βάση του διεθνούς δικαίου.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 14/10/2022

Δανείζομαι τον τίτλο από το βιβλίο του γνωστού νομπελίστα συγγραφέα Ζοζέ Σαραμάγκου. Φοβάμαι ότι αποδίδει ολοένα και περισσότερο την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε και το δρόμο στον οποίο βαδίζουμε.

Το 1915 μαινόταν ήδη ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, το μεγάλο μακελειό των λαών. Οι δυο συνασπισμοί μάχονταν για την κατανομή των σφαιρών επιρροής, των αγορών, των αποικιών. Δέκα εκατομμύρια νεκρούς κόστισε αυτή η αντιπαράθεση. Οι σύμμαχοι της Ελλάδας, Αγγλία και Γαλλία, προσπαθούσαν να πείσουν την ηγεσία της χώρας μας να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό τους. Μια από τις προτάσεις που κατατέθηκαν προς την ελληνική κυβέρνηση περιελάμβανε τα παρακάτω δυο σημεία. Πρώτο, ότι θα της παραχωρηθεί μετά τον πόλεμο η δυτική Μικρά Ασία και η περιοχή της Γευγελής στη Βόρεια Μακεδονία. Δεύτερο, ότι θα έπρεπε η Ελλάδα να παραχωρήσει την Καβάλα και τη Δράμα στη Βουλγαρία προκειμένου να πειστεί η τελευταία να προσχωρήσει επίσης στην Αντάντ.

Τέτοιου είδους επικίνδυνες υποσχέσεις, άνομες συναλλαγές, εκβιασμοί, απειλές βρίσκονται πάντοτε στην ημερήσια διάταξη στις ταραγμένες εποχές της αναδιανομής της ισχύος ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις. Το αποτέλεσμα το γνωρίζουμε όλοι: χάος, πείνα, θάνατος, προσφυγιά, μικρασιατική καταστροφή.

Έτσι και σήμερα ΝΑΤΟ και Ρωσία αντιμάχονται σε έναν πόλεμο που μέρα με τη μέρα κλιμακώνεται. Οι ΗΠΑ έχουν στόχο να διατηρήσουν την παγκόσμια ηγεμονία τους, περισφίγγοντας ανάμεσα στα άλλα τη θηλειά γύρω από τη Ρωσία, στερώντας της το “ζωτικό της χώρο”, τις χώρες δηλαδή εκείνες της περιμέτρου της, όπου παραδοσιακά ασκούσε την επιρροή της. Η Ρωσία από την άλλη μάχεται να διατηρήσει αυτή την επιρροή, προφασιζόμενη την προστασία των ρωσόφωνων πληθυσμών και διεξάγοντας ένα δήθεν αντιφασιστικό αγώνα, όπου οι φασιστικές λεγεώνες των Ουκρανο-νατοϊκών (τάγμα Αζόφ) μάχονται με τις αντίστοιχες της Ρωσίας (Καντίροφ, Βάγκνερ).

Οι πυρηνικές απειλές βγήκαν από το συρτάρι και τέθηκαν πάνω στο τραπέζι. Ο κίνδυνος του ολέθρου πλανιέται πάνω από τα κεφάλια μας. Η ελληνική κυβέρνηση εμπλέκει ολοένα και πιο βαθιά τη χώρα μας στον πόλεμο αυτό. Πέρα από την Αλεξανδρούπολη και τη Σούδα, που έχουν γίνει ορμητήρια του πολέμου, τελευταίο βήμα υπήρξε η συμμετοχή ελληνικού ιπτάμενου ραντάρ στην κατόπτευση των κινήσεων του ρωσικού στρατού.

Οι σύμμαχοι μας υπόσχονται, όπως και τότε, διαμεσολάβηση με την Τουρκία, αρκεί να είμαστε δεδομένοι και πειθήνιοι στην αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Αλλά ο “διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες”. Για παράδειγμα, με την τροπολογία Μενέντες υποτίθεται ότι θα πωλούνταν τα F-16, μόνο αν έμπαινε κάποιο φρένο στην τουρκική επιθετικότητα. Υπήρχαν εξαρχής πολλοί λόγοι για να αμφιβάλλουμε για την ειλικρίνειά της. Όμως ακόμη και αυτή η τροπολογία αποσύρθηκε και απέμεινε μόνο μια κούφια υπόσχεση ότι “θα” ασκηθεί βέτο. Η Ελλάδα ¨εκορέσθη από τας συμμαχικάς υποσχέσεις”, όπως έγραφε η Καθημερινή το 1922.

Και όλοι εμείς; Τυφλοί και πειθήνιοι βαδίζουμε; Προς τα που;

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 5/10/2022

Πριν λίγες μέρες ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ απάντησε σε ερώτηση, αν τα νησιά που αμφισβητεί η Τουρκία, ανήκουν στην Ελλάδα ή στην Τουρκία. Απέφυγε να πάρει θέση και δήλωσε σχετικά πως “ενθαρρύνουμε τους Συμμάχους μας στο ΝΑΤΟ να λύσουν όποιες διαφωνίες μπορεί να έχουν”. Στη συνέχεια, για να αμβλυνθούν κάπως οι αρνητικές εντυπώσεις δηλώθηκε ότι “η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα όλων των χωρών πρέπει να γίνονται σεβαστές και να προστατεύονται. Η κυριαρχία της Ελλάδας σε αυτά τα νησιά δεν αμφισβητείται”. Για αυτή τη “διορθωτική” παρέμβαση η κυβέρνηση έπευσε να θριαμβολογήσει. Επιστρατεύοντας την τέχνη της ερμηνείας, προσπάθησε να συγκαλύψει την ουσία της αμερικανικής τοποθέτησης.

Για όποιον όμως δεν θέλει να εθελοτυφλεί, είναι φανερό ότι οι ΗΠΑ κράτησαν για μια ακόμη φορά πολιτική ίσων αποστάσεων. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι εμμέσως ανοίγουν την πόρτα στις τουρκικές αμφισβητήσεις και διεκδικήσεις. Ας θυμηθούμε ότι αυτή είναι μια πάγια πολιτική τους. Με παρόμοιο τρόπο είχε απαντήσει ο 1996 ο τότε εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ Νίκολας Μπερνς: “οι ΗΠΑ δεν αναγνωρίζουν ελληνική ή τουρκική κυριαρχία στα Ίμια. Μπορεί να είναι και μερικά άλλα νησιά ή μικρές νησίδες επί των οποίων έχουμε παρόμοια θέση”.

Αυτά μάλιστα λέγονται όταν το ζήτημα της κυριαρχίας των νησιών είναι απολύτως λυμένο από άποψη διεθνούς δικαίου. Η Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 στα άρθρα 12 και 16 ξεκαθάριζε ότι στην Τουρκία περιέρχονται μόνο τα νησιά Ίμβρος, Τένεδος, Λαγούσες και όσα βρίσκονταν εντός 3 μιλίων από τις τουρκικές ακτές και δεν παραχωρούνταν ρητά στην Ελλάδα. Σε ό,τι αφορά τα Δωδεκάννησα, από την ιταλοτουρκική Συνθήκη του 1932 και τη Συνθήκη του Παρισιού του 1947 προκύπτει χωρίς αμφιβολία ότι τα νησιά περιήλθαν στην ελληνική επικράτεια αφού η Ελλάδα υπήρξε ο καθολικός διάδοχος της Ιταλίας στην περιοχή.

Μέσα σε αυτή την ανησυχητική ατμόσφαιρα, περιφερειακή και διεθνή, είναι χρήσιμη η αναζήτηση τυχόν ιστορικών αναλογιών. Το 1919, ο Λόυντ Τζωρτζ δεν έπαιρνε ίσες αποστάσεις αλλά, πολύ περισσότερο, έπλεκε το εγκώμιο της Ελλάδας λέγοντας στο Βρετανικό Κοινοβούλιο ότι “οι Έλληνες είναι ο λαός του μέλλοντος στη μεσογειακή Ανατολή. Θα γίνουν οι πρώτοι φύλακες της μεγάλης οδού που εξασφαλίζει την ενότητα της Συμπολιτείας”. Ακολούθησε τρία χρόνια μετά η εγκατάλειψη της Ελλάδας και η μικρασιαστική καταστροφή.

Αυτό συνέβη εκατό χρόνια πριν. Γι’ αυτό ας διδαχτούμε από την ιστορία. Η ειρήνη και η εθνική κυριαρχία μπορούν να υπηρετηθούν πρώτο, από μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, αδέσμευτη από τις ΝΑΤΟϊκές επιλογές και δεύτερο, από μια βασισμένη στο λαϊκό παράγοντα εσωτερική και αμυντική πολιτική.