εφημ. ΤΑ ΝΕΑ 14/9/2021

Σε πρόσφατη ομιλία του ο πρέσβης των ΗΠΑ Τζέφρει Πάιατ χαιρέτισε με ενθουσιασμό τη “Νέα Δυναμική Εξωτερική Πολιτική” της Ελλάδας, όπως την ονομάτισε. Η πολιτική αυτή οικοδομήθηκε από τις δύο τελευταίες κυβερνήσεις, είπε ο πρέσβης, και συνίσταται στη συγκρότηση άξονα με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Θεωρούν μάλιστα οι ΗΠΑ ότι η δημιουργία του άξονα είναι πολύ σημαντική σε συνθήκες όξυνσης του γεωπολιτικού ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων.

Και είναι πράγματι, σε ό,τι αφορά τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή, καθώς η κυριαρχία τους αμφισβητείται τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και παγκόσμια. Νέες ισχυρές δυνάμεις εμφανίζονται δυναμικά στο προσκήνιο. Η Κίνα οικονομικά και η Ρωσία στρατιωτικά έχουν κάνει φανερή την παρουσία τους. Δεν είναι καθόλου χωρίς νόημα το προχτεσινό εγχείρημα πυραυλικού βομβαρδισμού της Συρίας από το Ισραήλ. Κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία χάρη στα ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα που διαθέτει το συριακό καθεστώς.

Το συμφέρον του ελληνικού λαού ποιο είναι όμως; Γιατί πρέπει να εμπλακεί στη μεγάλη γεωπολιτική αντιπαράθεση; Η “παγίδα του Θουκυδίδη”, στην οποία έχουν εμπλακεί ΗΠΑ και Κίνα, εγκυμονεί θανάσιμους κινδύνους για την ανθρωπότητα. Αυτό αναγνωρίζεται από κορυφαίους ακαδημαϊκούς παράγοντες στις ΗΠΑ και στην Κίνα.

Δεν αποκλείεται εξάλλου, αντί μιας γενικευμένης, επικίνδυνης αντιπαράθεσης ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις να προτιμηθεί μια παρατεταμένη σύγκρουση δια αντιπροσώπων. Πέρα από το ότι η ιστορία μας διδάσκει ότι εύκολα μια τέτοια σύγκρουση γενικεύεται, τίθεται ξανά το ερώτημα: γιατί να εμπλακεί η Ελλάδα; Ποια θα είναι τα οφέλη; Ποιος θα τα καρπωθεί; Πόσο μακροπρόθεσμα θα είναι; Ποιο είναι το πραγματικό ισοζύγιο κόστους - οφέλους και οφέλους - κινδύνων;

Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι υπάρχει ένας σοβαρός λόγος: η αντιμετώπιση της επιθετικότητας του τουρκικού αντιδραστικού καθεστώτος. Τι είπε όμως ο κ. Πάιατ για τις παράνομες διεκδικήσεις της Άγκυρας; Τίποτα. Μόνο μια ευχή ότι η σύγκρουση ανάμεσα στις δυο χώρες δεν είναι αναπόφευκτη. Ανάλογα ευχολόγια στη λογική των ίσων αποστάσεων έχει ακούσει η χώρα μας σε κάθε κρίση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Καμία, έστω στα λόγια, επικριτική αναφορά στις παράνομες διεκδικήσεις του καθεστώτος Ερντογάν (αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, υφαλοκρηπίδα, εναέριος χώρος κλπ).

Τι απομένει επομένως; Η παρότρυνση των ΗΠΑ να εμπλακούμε σε περιπέτειες για τα δικά τους κατά βάση συμφέροντα, να αυξήσουμε τις ήδη δυσβάσταχτες στρατιωτικές δαπάνες για χάρη του ΝΑΤΟ. Θυμίζει κατ’ αναλογία την ενθάρρυνση των μεγάλων δυνάμεων να εμπλακεί η χώρα μας στη μικρασιαστική εκστρατεία με τη γνωστή κατάληξη.

Ο ελληνικός λαός όμως χρειάζεται την ειρήνη και την τήρηση του διεθνούς δικαίου, όπως δήλωσε πρόσφατα ο υπουργός Εξωτερικών. Μόνο που οι ΗΠΑ και το Ισραήλ δεν βρίσκονται σε αυτή την πλευρά: Συρία, Λιβύη, Λίβανος, Παλαιστίνη, Ιράκ, Αφγανιστάν, ο κατάλογος είναι μακρύς. Ποιος δεν γνωρίζει πρόσφατη ιστορία;

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 2/9/2021

Πανθομολογουμένως ο ρόλος της Τουρκίας αναβαθμίστηκε μετά τις πρόσφατες εξελίξεις στο Αφγανιστάν. Λειτουργεί ως ενδιάμεσος των ΗΠΑ (και της Γερμανίας) στην περιοχή, δίαυλος επικοινωνίας με τους Ταλιμπάν. Οι ΗΠΑ μετά την υποχώρησή τους από τη χώρα θα επιχειρήσουν να κρατήσουν όσο το δυνατό περισσότερη επιρροή σε αυτήν σε αντιστάθμισμα του αυξανόμενου ρόλου της Κίνας και της Ρωσίας.

Είναι πιθανό να ακολουθήσουν μια γεωπολιτική του χάους. Όσο χαοτική είναι η κατάσταση, τόσες περισσότερες ευκαιρίες θα τους παρέχει για τη χειραγώγηση των εξελίξεων, ακόμη και των ίδιων των Ταλιμπάν. Κυρίως όμως θα δυσκολεύει την κινεζική παρουσία και τις κινεζικές επενδύσεις στην περιοχή. Έτσι, για μια ακόμη φορά το αντιδραστικό καθεστώς της Άγκυρας θα φανεί εξαιρετικά χρήσιμο στις ΗΠΑ. Αυτό θα δίνει τη δυνατότητα στον Ερντογάν να συνεχίζει τις προκλήσεις και τις διεκδικήσεις στην ευρύτερη περιοχή, μαζί και στο Αιγαίο και στην Κύπρο.

Εντός αυτού του πλαισίου, ποια είναι η απάντηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής; Για μια ακόμη φορά ένας αγώνας δρόμου για να γίνουμε αρεστοί στις ΗΠΑ με την προσδοκία ότι αυτό θα παρέχει ασφάλεια, ίσως και κάποια μικρά οφέλη από τη γεωπολιτική μοιρασιά. Στη λογική αυτή προωθούνται η περαιτέρω επέκταση των βάσεων στην ελληνική επικράτεια, οι οικονομικά δυσβάσταχτοι εξοπλισμοί – παραγγελίες στην αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ, ακόμη και δηλώσεις όπως αυτή του προέδρου της Βουλής προς τον κ. Μενέντεζ “σας παραδίδουμε σήμερα την Ελλάδα στα χέρια σας” θυμίζοντας εποχή Πιουριφόρι.

Ειναι κατανοητός ο λόγος για τον οποίο οι κυρίαρχες δυνάμεις στη χώρα μας ακολούθησαν πάντοτε αυτή τη συνταγή. Θα πρέπει όμως να συνυπολογιστούν τρεις παράγοντες.

Πρώτο, όσες βάσεις και διευκολύνσεις να παρέχουν οι ελληνικές κυβερνήσεις, η σημασία της Τουρκίας για τις ΗΠΑ θα είναι απείρως σημαντικότερη. Οι ΗΠΑ θα γέρνουν προς εκείνη την πλευρά, όπως έκαναν πάντοτε. Με αυτή την έννοια, οι δηλώσεις Μενέντεζ ότι η Ελλάδα είναι πιο ασφαλής επί προεδρίας Μπάιντεν ή ότι δήθεν δεν θα ησυχάσει αν δεν αποχωρήσουν οι Τούρκοι στρατιώτες από την Κύπρο, καμιά αξία δεν έχουν. Η εμπειρία δεκαετιών το διατρανώνει.

Δεύτερο, ζούμε σε μια ιστορική περίοδο κατά την οποία, σύμφωνα με τον γνωστό μας Χένρι Κίσιντζερ, “θα μπορούσε να βάλει φωτιά στον κόσμο”. Είναι τουλάχιστον απρονοησία να μην λαμβάνεται υπόψη αυτός ο κίνδυνος για την ειρήνη και την ασφάλεια των λαών γενικά και του λαου μας ειδικά.

Τρίτο, δεν νομίζω πως υπάρχει νουνεχής άνθρωπος που δεν διακρίνει τα σημάδια ότι οι ΗΠΑ είναι “μια υπερδύναμη που παραπαίει”, όπως έγραψε ο Πασκάλ Μπονιφάς. Είναι μια δύναμη σε υποχώρηση, ένα πληγωμένο θηρίο, ίσως. Εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας η διαδικασία “γεωπολιτικής σμίκρυνσης” των ΗΠΑ, όπως έχει επισημάνει ο καθηγητής Ιστορίας του Χάρβαρντ Ν. Φέργκιουσον. Εμείς θα το πάρουμε υπόψη μας;