Η επικράτηση του ακροδεξιού Μπολσονάρο στις προεδρικές εκλογές στη Βραζιλία ήταν λίγο πολύ ένα “χρονικό προαναγγελθέντος θανάτου”. Η εκλογή αυτή θα έχει όχι μόνο δραματικές εσωτερικές επιπτώσεις αλλά θα επιδράσει σε όλη τη Λ. Αμερική και στον κόσμο καθώς η Βραζιλία είναι η 8η οικονομία του πλανήτη.

Πως έγινε δυνατή η νίκη του Μπολσονάρο; Ας ξεχωρίσουμε 6 βασικές αιτίες:

1. Η κατάρρευση του δεξιού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος το ποιο είχε επανειλημμένα χάσει όλες τις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις και είχε καταστεί πλήρως αναξιόπιστο στην κοινή γνώμη. Έτσι υπήρξε μια μετατόπιση προς το κόμμα του Μπολσονάρο. Η κυρίαρχη τάξη πόνταρε σε ένα νέο κόμμα.

2. Ο Μπολσονάρο είχε την ολόπλευρη στήριξη των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων και του συνόλου σχεδόν των μέσων ενημέρωσης. Είχε επίσης τη στήριξη του βαθέος κράτους. Είναι ενδεικτικό ότι παρότι παραβίασε τους όρους της νομοθεσία περί προεκλογικής εκστρατείας (όρια χρηματοδότησης κλπ), κανένα δικαστήριο δεν κινήθηκε εναντίον του.

3. Ο Μπολσονάρο πραγματοποίησε με τη βοήθεια των μέσων ενημέρωσης μια ξέφρενη διαδικτυακή, συκοφαντική, παραπειστική προπαγάνδα. Για παράδειγμα, με χαλκευμένα έγγραφα ή πλαστές φωτογραφίες ισχυρίστηκε ότι ο υποψήφιος του ΡΤ ήταν υπέρ της παιδοφιλίας ή ότι είχε στην ιδιοκτησία του αυτοκίνητο ferrari. Το 60% των ψηφοφόρων του Μπολσονάρο, ειδικά αυτοί των χαμηλών στρωμάτων ενημερώνονταν πολιτικά μόνο από τα μηνύματα what's app με τα οποία τους βομβάρδισε καθημερινά ο μηχανισμός του Μπολσονάρο. Δεν είχαν καμιά άλλη ενημέρωση από έντυπα ή από διαδικτυακές πηγές ώστε να μπορέσουν να συγκρίνουν και να κρίνουν κάπως πιο αντικειμενικά. Είναι ενδεικτικό ότι ο γιος του Μπολσονάρο συναντήθηκε τον Αύγουστο με τον Μπάνον για να αντλήσει τεχνογνωσία για τις μεθόδους βομβαρδισμού με λάσπη.

4. Η επιρροή του Μπολσονάρο εστιάζεται κυρίως στα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα και στα ανώτερα μεσαία στρώματα. Οι κοινωνικές αυτές τάξεις και ομάδες είναι κυριολεκτικά εξοργισμένες από τις φιλεργατικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες έγιναν τα προηγούμενα χρόνια από το Κόμμα των Εργαζομένων (ΡΤ), το κόμμα του Λούλα.

5. Στην προεκλογική περίοδο δεν έγινε καμιά ουσιαστική συζήτηση για την οικονομία. Ο Μπολσονάρο απέφυγε συστηματικά κάτι τέτοιο γιατί διαφορετικά θα αποκαλυπτόταν το σκληρό, αντιλαϊκό αντικοινωνικό πρόσωπο της πολιτικής του. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο βασικός του οικονομικός σύμβουλος (και πιθανός υπουργός Οικονομίας) είναι ο Πάουλο Γκίντες, τραπεζίτης, που ανήκει στη σκληρή, νεοφιλελεύθερη Σχολή του Σικάγο.

6. Το ΡΤ όλα τα προηγούμενα χρόνια έκανε αλλαγές χωρίς όμως να πραγματοποιήσει αλλαγή της κατάστασης. Έμεινε στα μισά του δρόμου αφού δε τόλμησε να προχωρήσει σε βαθύτερη αναδιανομή του κοινωνικού πλούτου και να συγκρουστεί με τα μεγάλα συμφέροντα. Έτσι, οι φιλεργατικές του μεταρρυθμίσεις έμειναν μετέωρες και, όταν ενέσκηψε η κρίση, άρχισαν να αποδυναμώνονται. Άρχισε έτσι να χάνει την αξιοπιστία του στα μάτια των ίδιων του των οπαδών. Δεν επιδίωξε να δώσει πρωταγωνιστικό ρόλο στο λαϊκό παράγοντα. Οι όποιες αλλαγές έγιναν από τα πάνω χωρίς να επιδιωχθεί μια κινητοποίηση του λαού. Επιπλέον, εναγκαλίστηκε εν μέρει με τα μεγάλα συμφέροντα γεγονός που ευνόησε φαινόμενα διαφθοράς. Σε αντίθεση με αυτό που συνέβη στο χώρο των συντηρητικών και αντιδραστικών δυνάμεων, τα λαϊκά στρώματα έχασαν τον πολιτικό τους εκφραστή και δεν μπόρεσαν να τον αντικαταστήσουν με έναν άλλο, πιο αξιόπιστο και πιο ριζοσπαστικό.

Θα έχει την τύχη του Μπάνσερ;

Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας δικτάτορας ή οπαδός δικτατορίας εκλέγεται στη Λ. Αμερική στην προεδρία. Παράδειγμα, ο Ούγο Μπάνσερ πρώην δικτάτορας της Βολιβίας ο οποίος εξελέγη αργότερα στην προεδρία (1997-2001) με ένα λαϊκίστικο προφίλ. Άσκησε σκληρή, νεοφιλελεύθερη, αντιλαϊκή πολιτική, ξεπούλησε ακόμη και το νερό της χώρας του στις πολυεθνικές, για να αναγκαστεί σε παραίτηση μετά από λαϊκή εξέγερση. Θα έχει την ίδια τύχη ο Μπολσονάρο;