εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 14/7/2023

Οι εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά μπορούν εύκολα να αποκωδικοποιηθούν αν χρησιμοποιηθεί ως βάση η πρόσφατη δήλωση Μπάιντεν: “αυτό που προσπαθώ είναι να συγκροτήσω μια μικρή σύμπραξη ώστε να ενισχύσουμε το ΝΑΤΟ όσον αφορά τη στρατιωτική ικανότητα τόσο της Ελλάδας όσο και της Τουρκίας”.

Ο έλληνας πρωθυπουργός, εναρμονιζόμενος με την αμερικανική επιδίωξη, αποδέχθηκε δυο σημαντικές παραμέτρους. Η πρώτη είναι ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να ανησυχεί για τους εξοπλισμούς της Τουρκίας -τα F-16 σήμερα, τα F-35A ίσως αύριο- γιατί στρέφονται ενάντια στους κοινούς εχθρούς του ΝΑΤΟ. Η δεύτερη είναι ακόμη πιο σημαντική. Έκανε λόγο για “σημαντικές διαφορές” ανάμεσα στα δυο κράτη και όχι για παράνομες διεκδικήσεις της Τουρκίας.

Προχωρώντας παραπέρα έκφρασε την ελπίδα ότι μέσω ενός οδικού χάρτη “θα μπορέσουμε να επιλύσουμε τη σημαντικότερη γεωπολιτική μας διαφορά, που δεν είναι άλλη από την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, δηλαδή ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας”. Και στη δήλωση αυτή υπάρχει μια έμμεση παραδοχή περί διαφορών και όχι μιας και μόνης διαφοράς. Η ελληνική θέση προσεγγίζει επικίνδυνα την τουρκική για χάρη των ΗΠΑ.

Το πλέον επικίνδυνο για τα κυριαρχικά δικαιώματα και την ειρήνη στην περιοχή είναι ότι αποσιωπήθηκε πλήρως ένα πρωταρχικό, θεμελιώδες πρόβλημα. Και αυτό είναι το περιβόητο casus belli, το γεγονός δηλαδή ότι η Τουρκία θεωρεί αιτία πολέμου την τυχόν επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας στα 12 ν.μ., όπως έχει απόλυτο δικαίωμα με βάση το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Το ζήτημα των χωρικών υδάτων είναι η πλέον σοβαρή πλευρά των ελληνοτουρκικών σχέσεων γιατί αφορά τον πυρήνα της εθνικής κυριαρχίας. Κανένα άλλο ζήτημα δεν μπορεί να διευθετηθεί εύκολα, αν πρώτα δεν τακτοποιηθεί αυτό, αν δηλαδή δεν αρθεί το casus belli.

Ποιο είναι το νόημα, ποια είναι η χρησιμότητα της ρύθμισης της ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας, χωρίς το αυτονόητο δικαίωμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων; Ίσως η ικανοποίηση των πολυεθνικών του πετρελαίου και της κλιματικής καταστροφής, μαζί με τη σταθεροποίηση της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ για να φέρει σε πέρας τις τυχοδιωκτικές του επιδιώξεις ενάντια στη Ρωσία και στην Κίνα.

Είναι, νομίζω, προφανές ότι ο συγκεκριμένος οδικός χάρτης οδηγεί σε δρόμους ολισθηρούς. Η εθνική κυριαρχία, τα συμφέροντα του ελληνικού και του τουρκικού λαού δεν υπηρετούνται από μια τέτοιου είδους ελληνοτουρκική προσέγγιση. Αλλά ούτε η ειρήνη μπορεί έτσι να διασφαλιστεί. Καμμιά εγγύηση δεν υπάρχει ότι το τουρκικό αντιδραστικό καθεστώς θα σταματήσει να εγείρει τις παράνομες αξιώσεις του για όλα τα άλλα θέματα: αμφισβήτηση της κυριαρχίας κάποιων νησιών, επιδίωξη της αποστρατιωτικοποίησης κάποιων άλλων κλπ. Αντίθετα, όσο οι ΗΠΑ χαϊδεύουν την Τουρκία και όσο οι ελληνικές κυβερνήσεις θέτουν τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ πάνω από την εθνική κυριαρχία, οι κίνδυνοι θα είναι υπαρκτοί και ανάλογα την συγκυρία θα μεγαλώνουν.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ , 6/7/2023

Όταν ο Κινέζος ηγέτης Νενγκ Σιάο Πινγκ ακολούθησε τη συντεταγμένη πορεία προς την οικονομία της αγοράς, είχε χρησιμοποιήσει τη φράση «διασχίζουμε το ποτάμι, χτυπώντας το μπαστούνι (ανιχνευτικά) στις πέτρες». Αυτή υποδήλωνε τον πραγματισμό της κινεζικής ηγεσίας και την προσπάθειά της να οδηγήσει βήμα προς βήμα τη χώρα σε μια νέα, πολύ διαφορετική πραγματικότητα. Τα προσεκτικά βήματα στόχευαν στην αποφυγή του “συνδρόμου Γκορμπατσόφ”, δηλαδή της διάλυσης της χώρας, όπως συνέβη στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Στόχευαν επίσης στην πρόκληση «ελάχιστης αντίστασης» από την πλευρά του κινεζικού λαού στις επερχόμενες μεταβολές.

Παρότι προφανώς τα παραπάνω εκφράζουν μια ιδιαίτερα χαρκτηριστική κινεζική προσέγγιση, δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς ότι η βήμα προς βήμα προσέγγιση και η πρόκληση της ελάχιστης αντίστασης ακολουθούνται σε πολλές άλλες περιπτώσεις, οπουδήποτε στον πλανήτη. Εν προκειμένω αυτή η λογική είναι εμφανής στην πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Μετά τις εκλογές στις δυο χώρες έχουμε εισέλθει στην αναζήτηση ενός οδικού χάρτη και ενός χρονοδιαγράμματος διαλόγου. Ο τρόπος προσέγγισης στο στόχο πρέπει να είναι προσεκτικός, να μην προκαλεί αναταράξεις σε καμιά από τις κυβερνήσεις και κυρίως να μην προκαλέσει τριγμούς και αντιδράσεις στις κοινωνίες.

Ωστόσο τα πρώτα μικρά βήματα φωτίζουν τα επόμενα και πιο μεγάλα που θα έρθουν. Είναι ενδεικτικές από την άποψη αυτή οι συμβιβαστικές προτάσεις που κατατέθηκαν από την αντιπροσωπεία των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ για το θέμα της ονομασίας των Στενών και για τη μη αναφορά στην Κυπριακή Δημοκρατία στους νατοϊκούς χάρτες, όπως είχε ζητήσει η Τουρκία.

Είναι επιπλέον ενδεικτικό ότι βάση των συνομιλιών φημείται πως θα είναι το πλαίσιο Παπανδρέου – Τζεμ του 2000. Αυτό προέβλεπε κυμαινόμενο εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων, δηλαδή παραίτηση από το δικαίωμα της χώρας για τα 12 ν.μ. Προβλέπεται επίσης οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ μέσω Χάγης με κριτήρια που θα ξεφεύγουν από εκείνα της Σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας. Και βέβαια, οι λοιπές τουρκικές διεκδικήσεις (αμφισβήτηση κυριαρχίας κάποιων νησιών, αποστρατιωτικοποίηση άλλων) θα παραμείνουν στο τραπέζι.

Όσο για την Κύπρο, η αναφορά του κ. Γεραπετρίτη σε “ιστορική ευκαιρία” για επίλυση του κυπριακού μόνο ως ασφυκτική πίεση προς την Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να εκληφθεί. Από που αλήθεια διαφαίνεται η “ιστορική ευκαιρία”; Μήπως από την σκλήρυνση της τουρκικής στάσης; Στην ουσία πρόκειται για δημιουργία κλίματος επείγοντος και πίεσης ώστε να δεχθεί η Κύπρος κάποιο είδος συνομοσπονδίας, δηλαδή συνέχισης της τουρκικής κατοχής με εκσυγχρονιστικό μανδύα τύπου σχεδίου Ανάν ή και ακόμη χειρότερου.

Προς τι αυτή η ενορχήστρωση της βήμα προς βήμα προσέγγισης; Απλούστατα, διασχίζουμε το ποτάμι προς τη σταθεροποίηση της pax americana και του ΝΑΤΟϊκού βραχίονα στην περιοχή. Για τις ΗΠΑ προέχει η αντιπαράθεση με τη Ρωσία και την Κίνα για την παγκόσμια ηγεμονία. Αλλά ο στόχος θα επιτευχθεί μέσα από την απεμπόληση κυριαρχικών δικαιωμάτων από την Ελλάδα και την αντίστοιχη ικανοποίηση της Τουρκίας.