https://alicenews.ces.uc.pt/?id=44662

The main argument of Israeli governement is the right of the self-defence against the Hamas attack. According to the art. 51 of the Charter of the United Nations «Nothing in the present Charter shall impair the inherent right of individual or collective self-defence if an armed attack occurs against a Member of the United Nations, until the Security Council has taken measures necessary to maintain international peace and security».

However, this case is not so clear as the Israeli governements mantain illegal occupation. Israel has been occupying Palestine for many decades. That is, it violates the core of the principles which the UN is founded on. The foundations of international law are respect for territorial sovereignty and integrity, the peoples’ right to self-determination, the principles of peaceful coexistence, good neighborliness, and the peaceful resolution of disputes.

Therefore there can be no question of self-defense. For example, the operations of the German armed forces, during the Second World War when fighting against the rebel forces of the occupied countries, were not self-defense. Colonial troops in Africa or Asia did not exercise self-defense when fighting against armed anti-colonial movements.

For that reason, it is wrong and misleading to discuss whether Israel applies the international law of armed conflict. It's just not about defense. These are occupation consolidation operations. Instead, Israel should immediately commence peaceful negotiations and withdraw from all occupied territories without delay. Peace would come automatically.

Let me sieze this opportunity to remind you that according to the interpretation of article 1 par. 2 of the Charter, which establishes the peoples’ right to self-determination, the use of force is legalized until the goal of liberation from a foreign occupation is achieved. Therefore, based on international law, the people of Palestine are generally legitimized to be armed and fight against the occupation forces.

On the other hand, the real facts oblige us to examine whether a real commission of crimes is taking place according to international law. Βased on the Statute of the International Criminal Court it can be argued that the government of Israel is committing war crimes (art. 8). For example, let’s mention:

1. the extensive destruction of property not justified by military necessity (art. 8 par. 2A (iv)),

2. the unlawful deportation or transfer or unlawful confinement (art. 8 par. 2A (vii)),

3. the intentionally directing attacks against the civilian population as such or against individual civilians not taking directly part in hostilities (art. 8 par. 2B (i)),

4. the intentionally directing attacks against civilian objects, that is, objects which are not military objectives (art. 8 par. 2B (ii)),

5. the intentionally directing attacks against personnel, installations, material, units or vehicles involved in humanitarian assistance or peacekeeping mission in accordance with the Charter of the United Nations, a long as they are entitled to the protection given to civilians or civilians objects under the international law of armed conflict (art. 8 par. 2B (iii)),

6. attacking or bombarding, by whatever means, towns, villages, dwellings or buildings which are undefended and which are not military objectives (art. 8 par. 2B (v)),

7. declaring that no quarter will be given (art. 8 par. 2B (xii)).

Furthermore, based on Article 6, it can be argued that the government of Israel commits the crime of genocide since it is "intentionally imposing upon the group conditions of life calculated to bring about its natural destruction in whole or in part".

Based on Article 7, it also commits a crime against humanity with the extermination of the population in Gaza, i.e. "the intentional imposition of living conditions, including deprivation of access to food and medicine, calculated to bring about the destruction of part of the population".
The far-right government of Benjamin Netanyahu is responsible for all of the above. The Israeli people have every interest to live peacefully next to the Palestinian people, who must obtain their own free homeland, on the borders of 1967 with East Jerusalem as its capital, as mandated by the UN resolutions (for example the resolutions of the Security Council 242(1967), 338(1973), 446(1979), 452(1979), 465(1980) 476(1980), 478(1980) 1397(2002), 1515(2003), 1850(2008), 2334(2016)). Two states, one next to the other, two peoples united and free.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 22/11/2023

Στο δύσκολο και επώδυνο κόσμο που ζούμε, οι δηλώσεις των πολιτικών αρχηγών και των ηγετών των κρατών μπορεί συχνά να είναι ακατανόητες, να προκαλούν σύγχυση. Μοιάζουν όλα με θέατρο του παραλόγου. Μπερδεμένος ο μέσος άνθρωπος δυσκολεύεται να βγάλει άκρη, να καταλήξει σε ορθολογικά συμπεράσματα, παρασύρεται στη δίνη της προπαγάνδας, έρημος και φοβισμένος.

Ο Γκαίτε υπήρξε ένας από εκείνους που στο περίφημο έργο του Φάουστ, μας έδωσε τα κλειδιά της κατανόησης της πραγματικότητας. “Εν αρχή ήν η πράξις”. Έτσι ξεκινούσε το έργο υποδεικνύοντας στον αναγνώστη – θεατή ότι κριτήριο για το λόγο είναι η πράξη. Εκεί μπορεί κανείς να ξεκαθαρίσει το ομιχλώδες τοπίο των δηλώσεων.

Σύμφωνα με τη ρητορεία του προέδρου Ερντογάν η Τουρκία εμφανίζεται ως προστάτης του αδικημένου Παλαιστινιακού λαού, υπέρμαχος του διεθνούς δικαίου, το οποίο καταπατάται με τον πλέον βάναυσο τρόπο στη λωρίδα της Γάζας. Τι λέει όμως η πράξη; Η πράξη δείχνει πως η τουρκική ηγεσία καθόλου δεν νοιάζεται για το διεθνές δίκαιο και για τα συμφέροντα των λαών. Αντίθετα, τα καταπατά με κάθε ευκαιρία στη Συρία, στη Λιβύη, στο εσωτερικό της ίδιας της Τουρκίας. Ανάλογη είναι η πρακτική της σε ό,τι αφορά την αμφισβήτηση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας.

Το ενδιαφέρον του Ερντογάν για τους Παλαιστίνιους είναι υποκριτικό. Επιχειρεί να αξιοποιήσει την τραγωδία για να απλώσει τα εθνικιστικά οράματα και σχέδια της τουρκικής ολιγαρχίας, την επιρροή της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης καθώς και να διαπραγματευτεί με καλύτερους όρους με τις ΗΠΑ. Αλλωστε, κανένα νέο έμπρακτο μέτρο σε βάρος του Ισραήλ δεν έχει λάβει η Τουρκία. Μόνο λόγια προς το παρόν.

Από την άλλη, η ελληνική κυβέρνηση επικαλείται, ορθά, το διεθνές δίκαιο σε σχέση με το Αιγαίο. Παράλληλα ωστόσο, στηρίζει την κυβέρνηση του Ισραήλ, το οποίο προφανώς δεν ασκεί το δικαίωμα στην αυτοάμυνα αλλά επιβάλλει τη βάρβαρη κατοχή του στα παλαιστινιακά εδάφη καταπατώντας τις δεκάδες αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Δυστυχώς η ελληνική κυβέρνηση στηρίζει τη γενοκτονία που διεξάγεται αυτό το διάστημα στη Γάζα. Θυμίζω ότι βάσει του άρθρου 6 του Καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου το έγκλημα της γενοκτονίας συνίσταται στην “με πρόθεση επιβολή επί της ομάδας συνθηκών ζωής υπολογισμένων να επιφέρουν τη φυσική καταστροφή της εν όλω ή εν μέρει”. Κατά συνέπεια, η πράξη της ελληνικής κυβέρνησης άλλα δείχνει σε σχέση με το διεθνές δίκαιο, όχι σεβασμό αλλά επιλεκτική επίκλησή του. Επομένως πώς μπορεί βάσιμα να το επικαλεστεί έναντι της Τουρκίας;

Αποφασιστικής σημασίας, πρακτικό ζήτημα, είναι ότι και οι δύο χώρες ανήκουν στο ΝΑΤΟ, το οποίο ορίζει και το πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων εδώ και δεκαετίες: από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο μέχρι τα Ιμια. Κατόπιν όλων αυτών αναρωτιέμαι αν θα σημάνει κάτι η επικείμενη επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα.

εφημ. ΠΡΙΝ, 19/11/2023

Συνήλθε στις Βρυξέλλες στις 16 και 17 Νοεμβρίου 2023 το άτυπο Διεθνές Δικαστήριο που εκδίκασε τον οικονoμικό αποκλεισμό της Κούβας από τις ΗΠΑ. Το δικαστήριο είχε πρόεδρο τον Γερμανό καθηγητή Δημοσίου δικαίου Νόρμαν Πάιχ και τέσσερα ακόμη μέλη. Από την Ελλάδα συμμετείχα στη σύνθεσή του ως δικαστής, ενώ ο δικηγόρος Γιάννης Ραχιώτης κατέθεσε ως εμπειρογνώμονας. Κατά την ακροαματική διαδικασία κατατέθηκε πληθώρα στοιχείων που κατέδειξαν το μέγεθος των επιπτώσεων του εμπάργκο στην οικονομία αλλά και στην καθημερινή ζωή των Κουβανών.

Ο οικονομικός, εμπορικός και χρηματοπιστωτικός αποκλεισμός της Κούβας διαρκεί 60 και πλέον χρόνια. Μόνο για το 2022 επέφερε ζημίες ύψους 4,8 δις δολαρίων. Στο σύνολο των δεκαετιών και υπολογίζοντας τις διακυμάνσεις του νομίσματος, το συνολικό ύψος των ζημιών στην κουβανική οικονομία φτάνει το δυσθεώρητο 1 τρις 337 δισεκατομμύρια δολάρια.

Παραθέτω ένα μόνο, και ίσως όχι το πιο εύγλωττο παράδειγμα. Η Κούβα είχε έρθει σε επαφή με ιταλική βιομηχανία κατασκευής μηχανών και οχημάτων για να αγοράσει σχετικό εξοπλισμό και ανταλλακτικά. Ενώ η συμφωνία ήταν έτοιμη να υπογραφεί, η ιταλική εταιρεία υπαναχώρησε. Το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ της είχε επιστολή όπου υπενθύμισε τις κυρώσεις στις οποίες θα επιβληθεί αν υπογράψει τη συμφωνία με τους Κουβανούς και ότι, επιπλέον, τα διοικητικά στελέχη της εταιρείας δεν θα επιτρέπεται στο εξής ούτε να πατήσουν το πόδι τους στο έδαφος των ΗΠΑ.

Πρόκειται στην πραγματικότητα για οικονομικό στραγγαλισμό του κουβανικού λαού, με βαριές επιπτώσεις στην οικονομία, στην καθημερινότητά του, στην τροφοδοσία με τρέχοντα καταναλωτικά αγαθά. Ο στρατηγικός στόχος των ΗΠΑ, πέρα από τις μικρές αποχρώσεις στην πολιτική των διαφόρων προέδρων, είναι η ανατροπή του επαναστατικού καθεστώτος στην Κούβα. Αυτός είναι ο σκοπός του οικονομικού αποκλεισμού, να υποφέρει ο κουβανικός λαός από τις ελλείψεις. Ελπίζουν έτσι οι τις ΗΠΑ ότι τα δεινά θα τον στρέψουν ενάντια στην κυβέρνησή του.

Από νομική άποψη το ζήτημα είναι απολύτως ξεκάθαρο. Δεν είναι τυχαίο ότι επανειλημμένα η Γενική συνέλευση του ΟΗΕ έχει καταδικάσει τον αποκλεισμό σχεδόν ομόφωνα. Αυτό αντανακλά τη σοβαρή ανησυχία της διεθνούς κοινότητας για τη συνεχιζόμενη εξωεδαφική εφαρμογή άδικων νόμων εναντίον ενός κυρίαρχου και ειρηνικού κράτους. Στην ψηφοφορία που έγινε πριν λίγες ημέρες, μόνο οι ΗΠΑ και το Ισραήλ ψήφισαν ενάντια στην καταδίκη του αποκλεισμού ενώ η Ουκρανία απείχε.

Ο αποκλεισμός συνιστά ανοιχτή, ωμή παραβίαση παραβίαση του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, ιδίως των άρθρων 2 παρ. 4 και 2 παρ. 7, των αρχών της εθνικής κυριαρχίας, της μη επέμβασης στα εσωτερικά άλλου κράτους, της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών. Ο αποκλεισμός παραβιάζει επίσης τη Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (1948) καθώς και το Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά δικαιώματα (1966).

Ειδικά το άρθρο 2 παράγραφος 4 του Χάρτη ορίζει ότι «τα μέλη του Οργανισμού αποφεύγουν, στις διεθνείς τους σχέσεις, να καταφεύγουν στην απειλή ή τη χρήση βίας, είτε κατά της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους, είτε σε οποιοδήποτε άλλο τρόπο που δεν συνάδει με τους σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών».
Η απαγόρευση της απειλής και της χρήσης βίας δεν περιλαμβάνει μόνο την ένοπλη βία, τη στρατιωτική ισχύ αλλά και την οικονομική βία, ειδικά όταν πρόκειται για οικονομικές κυρώσεις που επιβάλλονται από τις ισχυρές οικονομικά χώρες σε πιο αδύναμες.

Βέβαια, η σημασία του Δικαστηρίου και της απόφασής του είναι συμβολική. Αλλά αυτή η πλευρά δεν πρέπει να υποτιμάται. Συμβάλλει στον αγώνα του κουβανικού λαού αλλά και όλων των λαών του κόσμου ενάντια στον οικονομικό πόλεμο, στον ιμπεριαλισμό και υπέρ μιας δίκαιης διεθνούς τάξης πραγμάτων.

Συνέντευξη με την Χρ. Πάτζου στην Εφημερίδα των Συντακτών 

Συνέντευξη με τον Χρ. Στασινόπουλο στο Documento

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 9/11/2023

Υπάρχουν πάνω από δέκα αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και ακόμη περισσότερα Ψηφίσματα της Γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ που ξεκαθαρίζουν ότι οι Παλαιστίνιοι δικαιούνται ανεξάρτητο κράτος, ελεύθερη πατρίδα, στα όρια του 1967 με πρωτεύουσα την ανατολική Ιερουσαλήμ και επιστροφή των προσφύγων. Ενδεικτικά αναφέρω τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας 242 (1967), 338 (1973), 446 (1979), 452 (1979), 465 (1980) 476 (1980), 478 (1980) 1397 (2002), 1515 (2003), 1850 (2008), 2334 (2016).

Δεν υπάρχει δηλαδή πιο ξεκάθαρο νομικά και πολιτικά ζήτημα: η ακροδεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ κρατώντας υπόδουλο τον Παλαιστινιακό λαό, παραβιάζει τον πυρήνα των αρχών στις οποίες είναι θεμελιωμένος ο ΟΗΕ, που είναι ο σεβασμός της εδαφικής κυριαρχίας και ακεραιότητας, το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση, οι αρχές της ειρηνικής συνύπαρξης, της καλής γειτονίας και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών. Δεν ασκεί το δικαίωμα στην αυτοάμυνα.

Επιπλέον, σύμφωνα με την ερμηνεία του άρθρου 1 παρ. 2 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, που θεμελιώνει το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των λαών, η χρήση βίας από τους λαούς που βρίσκονται υπό ξένη κατοχή νομιμοποιείται μέχρι την απελευθέρωσή τους. Κατά ιστορική αναλογία, δεν ήταν αυτοάμυνα οι επιχειρήσεις των Γερμανών στο β’ παγκόσμιο πόλεμο, όταν μάχονταν ενάντια στις ανταρτικές δυνάμεις της Ελλάδας ή άλλων κατεχόμενων χωρών, ούτε οι επιχειρήσεις των Οθωμανών ενάντια στους εξεγερμένους Έλληνες το 1821.

Με βάση το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ν. 3003/2002) μπορεί να βάσιμα υποστηριχθεί ότι η κυβέρνηση του Ισραήλ διαπράττει εγκλήματα πολέμου (άρθρο 8), όπως με 1. την εκτεταμένη καταστροφή περιουσίας που δεν δικαιολογείται από στρατιωτική αναγκαιότητα, 2. την παράνομη εκτόπιση ή μεταφορά, 3. τις επιθέσεις με πρόθεση κατά του άμαχου πληθυσμού, ο οποίος δεν λαμβάνει άμεσα μέρος σε εχθροπραξίες, 4. τη δήλωση ότι δεν θα υπάρξει έλεος.

Επιπλέον, βάσει του άρθρου 6 η κυβέρνηση του Ισραήλ διαπράττει το έγκλημα της γενοκτονίας, αφού επιβάλλει “με πρόθεση την επιβολή επί της ομάδας συνθηκών ζωής υπολογισμένων να επιφέρουν τη φυσική καταστροφή της εν όλω ή εν μέρει”. Βάσει του άρθρου 7 διαπράττει έγκλημα κατά της ανθρωπότητας με την εξόντωση του πληθυσμού στη Γάζα δηλαδή “την με πρόθεση επιβολή συνθηκών ζωής, μεταξύ άλλων στέρηση πρόσβασης σε τροφή και φάρμακα, υπολογισμένων να επιφέρουν την καταστροφή μέρους του πληθυσμού”.

Με αυτά τα δεδομένα, η ελληνική κυβέρνηση είναι εκτεθειμένη ανεπανόρθωτα γιατί:

α. στηρίζει τις κατάφωρες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου

β. εκτίθεται ηθικά στη διεθνή κοινή γνώμη υποστηρίζοντας τη σφαγή των Παλαιστινίων (ο λεγόμενος ανθρωπιστικός διάδρομος είναι σκέτη υποκρισία)

γ. συμμετέχοντας με στρατιωτικά μέσα αλλά και με τις διευκολύνσεις των βάσεων στη σύγκρουση εκθέτει σε κίνδυνο τον ελληνικό λαό σε περίπτωση που αυτή λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις

δ. υπονομεύει τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας. Με ποιο διπλωματικό, ηθικο-πολιτικό κύρος θα επικαλεστεί το διεθνές δίκαιο στο Αιγαίο, όταν στη Γάζα στηρίζει τη βάναυση παραβίασή του;

Εφημερίδα των Συντακτών, 25/10/2023

https://info-war.gr/to-dikaioma-stin-amyna-kai-to-israil/

Το βασικό επιχείρημα της ισραηλινής κυβέρνησης στην τρέχουσα συγκυρία είναι ότι έχει το δικαίωμα στην αυτοάμυνα, αφού δέχθηκε επίθεση. Πράγματι το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη θεμελιώνει το δικαίωμα στην άμυνα. Ωστόσο, εδώ δεν πρόκειται για αυτή την περίπτωση για τον απλούστατο λόγο ότι το Ισραήλ έχει υπό την κατοχή του εδώ και πολλές δεκαετίες την Παλαιστίνη. Παραβιάζει δηλαδή τον πυρήνα των αρχών στις οποίες είναι θεμελιωμένος ο ΟΗΕ, που είναι ο σεβασμός της εδαφικής κυριαρχίας και ακεραιότητας, το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση, οι αρχές της ειρηνικής συνύπαρξης, της καλής γειτονίας και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών. Δεν μπορεί επομένως να γίνει λόγος για αυτοάμυνα. Για παράδειγμα οι επιχειρήσεις των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, όταν μάχονταν ενάντια στις ανταρτικές δυνάμεις της Ελλάδας ή άλλων κατεχόμενων χωρών, δεν ήταν αυτοάμυνα. Ούτε οι επιχειρήσεις των Οθωμανών ενάντια στους εξεγερμένους Έλληνες το 1821 ήταν αυτοάμυνα.

Επομένως είναι λαθεμένη και παραπλανητική η συζήτηση για το αν το Ισραήλ εφαρμόζει το διεθνές δίκαιο των ένοπλων συγκρούσεων. Απλούστατα δεν πρόκειται για άμυνα. Πρόκειται για επιχειρήσεις εδραίωσης της κατοχής. Αντί αυτών, θα έπρεπε να προσέλθει άμεσα σε ειρηνικές διαπραγματεύσεις και να αποχωρήσει πάραυτα από όλα τα κατεχόμενα εδάφη. Αυτομάτως θα επερχόταν η ειρήνευση.

Να υπενθυμίσω με την ευκαιρία ότι σύμφωνα με ερμηνεία του άρθρου 1 παρ. 2 του Χάρτη, που θεμελιώνει το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των λαών, νομιμοποιείται η χρήση βίας μέχρι να επιτευχθεί ο στόχος της απελευθέρωσης από την ξένη κατοχή. Επομένως με βάση το διεθνές δίκαιο ο λαός της Παλαιστίνης νομιμοποιείται γενικά να αγωνίζεται και ένοπλα ενάντια στην κατοχή.

Από την άλλη, με βάση το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου μπορεί να υποστηριχθεί ότι η κυβέρνηση του Ισραήλ διαπράττει εγκλήματα πολέμου. Ενδεικτικά αναφέρω: 1. την εκτεταμένη καταστροφή περιουσίας που δεν δικαιολογείται από στρατιωτική αναγκαιότητα, 2. την παράνομη εκτόπιση ή μεταφορά, 3. τις επιθέσεις με πρόθεση κατά του άμαχου πληθυσμού, ο οποίος δεν λαμβάνει άμεσα μέρος σε εχθροπραξίες, 4. τη δήλωση ότι δεν θα υπάρξει έλεος.

Επιπλέον, με βάση το άρθρο 6 μπορεί να υποστηριχθεί ότι η κυβέρνηση του Ισραήλ διαπράττει το έγκλημα της γενοκτονίας αφού επιβάλλει “με πρόθεση την επιβολή επί της ομάδας συνθηκών ζωής υπολογισμένων να επιφέρουν τη φυσική καταστροφή της εν όλω ή εν μέρει”. Με βάση το άρθρο 7 διαπράττει και έγκλημα κατά της ανθρωπότητας με την εξόντωση του πληθυσμού στη Γάζα δηλαδή “την με πρόθεση επιβολή συνθηκών ζωής, μεταξύ άλλων στέρηση πρόσβασης σε τροφή και φάρμακα, υπολογισμένων να επιφέρουν την καταστροφή μέρους του πληθυσμού”.

Για όλα τα παραπάνω την ευθύνη φέρει η ακροδεξιά κυβέρνηση Νετανιάχου. Ο ισραηλινός λαός έχει κάθε συμφέρον να ζήσει ειρηνικά δίπλα στον παλαιστινιακό λαό, ο οποίος πρέπει να αποκτήσει τη δική του ελεύθερη πατρίδα, στα όρια του 1967 με πρωτεύουσα την ανατολική Ιερουσαλήμ, όπως επιτάσσουν οι αποφάσεις του ΟΗΕ. Δυο κράτη, το ένα δίπλα στο άλλο, δύο λαοί ενωμένοι και ελεύθεροι.

εφημ. Documento, 8/10/2023

https://www.documentonews.gr/article/to-sygxrono-dilimma-toy-openxaimer/

Κλιματική, οικονομική, κοινωνική κρίση, εξάπλωση της φτώχειας, της πείνας, των πολέμων χαρακτηρίζουν την εποχή μας. Δύσεχτους καιρούς διανύει η πατρίδα μας και η ανθρωπότητα.

Ποιος είναι το χρέος της επιστήμης, των επιστημόνων, των πνευματικών ανθρώπων στις συνθήκες αυτές; Θα αποτελεί εργαλείο των ισχυρών και θα κλείνει αδιάφορα τα μάτια μπροστά στην καταστροφική πορεία; Μπορεί για παράδειγμα οι επιστήμονες να συνεχίζουν να προάγουν την έρευνα στην τεχνητή νοημοσύνη χωρίς να νοιάζονται πώς θα αξιοποιηθεί αυτή από τους κρατούντες; Είναι δυνατό οι επιστήμες του περιβάλλοντος να μην στηλιτεύουν το ρόλο των πολυεθνικών στην περιβαλλοντική κρίση; Μπορεί οι επιστήμονες να μην καταδικάζουν το ρόλο των κυβερνήσεων στην καταστροφή των δασών; Μπορεί οι κοινωνικές επιστήμες να στέκουν αδιάφορες ενώπιον της εξάπλωσης της φτώχειας, των κοινωνικών ανισοτήτων, να προάγουν τη νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα;

Το αντίθετο πρέπει να συμβεί. Η επιστήμη είναι σε θέση να δώσει απαντήσεις και λύσεις στα μεγάλα προβλήματα. Μπορεί να αποκαλύψει την αλήθεια. Μπορεί να ξεσκεπάσει τον καταστροφικό εγωισμό των πανίσχυρων συμφερόντων. Μπορεί να στηλιτεύσει την κοντόφθαλμη αδιαφορία και την απανθρωπιά των κρατούντων.

Η επιστήμη είναι σε θέση να σταματήσει την κατρακύλα προς τη βαρβαρότητα. Δεν είναι οι αυτόκλητες σωτήρες αλλά η συλλογική εργασία και ο συλλογικός άνθρωπος με τη βοήθεια της γνώσης που θα αλλάξει την κατάσταση. Η ίδια η επιστήμη είναι ουσιαστικά καρπός συλλογικής εργασίας. Έχει τη δυνατότητα να προτείνει νέους δρόμους για την αντιστροφή της πορείας, τη σωτηρία του φυσικού περιβάλλοντος, τη βελτίωση της ζωής. Μπορεί να προτείνει καινοτόμες λύσεις, να ανοίξει δρόμους προς το συμφέρον της επιβίωσης της ανθρωπότητας, για το καλό των λαών.

Ιδιαίτερο είναι επομένως το χρέος των επιστημόνων και κυρίως των νέων επιστημόνων στη διάνοιξη ενός καλύτερου μέλλοντος. Τα διλήμματα που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι ισχυρότερα και από το γνωστό δίλημμα του Οπενχάιμερ.

Σε τέτοιες στιγμές, προσωπικά, καταφεύγω στους μεγάλους δασκάλους. Τέτοιοι ήταν ο Δημήτρης Γληνός, η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Αλέξανδρος Σβώλος, ο Νίκος Κιτσίκης, ο Αριστόβουλος Μάνεσης και άλλοι. Νομίζω πως, αν ζούσαν σήμερα, θα απευθύνονταν στους νέους επιστήμονες, στους φοιτητές και στους αποφοίτους των πανεπιστημίων μας, με τα παρακάτω περίπου λόγια:

“Πρέπει να αξιοποιήσετε τα επιστημονικά εργαλεία που κατακτήσατε με σύνεση, χωρίς αλαζονεία αλλά και με τόλμη. Μιλήστε καθαρά και θαρρετά.

Αν οι πολλοί αδιαφορήσουν, βρείτε τρόπο να τους κάνετε να ενδιαφερθούν. Αν πάλι σας απορρίψουν ή ακόμη σας χλευάσουν, υποκινούμενοι από την άγνοια και ίσως από τους ισχυρούς, κρατηθείτε γερά στην αλήθεια, αναζητείστε τον τρόπο να την επικοινωνήσετε. Αν δεν σας καταλαβαίνουν, βρείτε τον τρόπο να γίνετε κατανοητοί.

Αν οι λίγοι και μάλιστα ισχυροί επιχειρήσουν να σας εξαγοράσουν και να σας κολακέψουν, αντισταθείτε στην εξαγορά και στην κολακεία. Πείτε την αλήθεια ολόκληρη με κάθε κόστος.

Αν πάλι θελήσουν να σας παραγκωνίσουν, αν επιχειρήσουν να σας φιμώσουν ή ακόμη και να σας τιμωρήσουν, αντισταθείτε, βρείτε τον τρόπο να ακουστεί η φωνή της επιστήμης.

Να μην ξεχάσετε ποτέ ότι η πορεία της ανθρωπότητας είναι μια επίπονη πορεία από τα σκοτάδια της άγνοιας στο φως της γνώσης. Και ότι η γνώση, όταν γίνεται κτήμα των πολλών, των απλών καθημερινών ανθρώπων, αυτών που δημιούργησαν όσα βλέπετε τριγύρω σας, γίνεται πανίσχυρη δύναμη. Τίποτα και κανείς δεν μπορεί τότε να την σταματήσει”.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 2/10/2023

Η άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος του γερουσιαστή Ρ. Μενέντεζ προκάλεσε ανησυχία σε κύκλους της Αθήνας. Ο γερουσιαστής κατηγορείται ότι δωροδοκήθηκε από επιφανείς επιχειρηματίες (για ράβδους χρυσού κάνουν λόγο οι κατηγορίες). Υποστηρίζεται ότι η παρουσία του έθετε εμπόδια στην προοπτική πώλησης των F-16 στην Τουρκία και ότι, αν πουληθούν, τα αεροσκάφη δεν θα χρησιμοποιηθούν σε βάρος της ελληνικής κυριαρχίας.

Η θεώρηση αυτή είναι, ας μου επιτραπεί η έκφραση, τουλάχιστον αφελής. Η σχέση των ΗΠΑ με την Τουρκία είναι διαχρονική και ισχυρή. Ανάμεσα στις δυο χώρες υπάρχουν βέβαια επιμέρους αντιθέσεις. Κάποια από τα σχέδια των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής έρχονται σε αντίθεση με τις περιφερειακές βλέψεις της Τουρκίας.

Η τελευταία, προκειμένου να ισχυροποιεί τη διαπραγματευτική της θέση, αναπτύσσει σε ένα βαθμό σχέσεις και συνεργασίες με τη Ρωσία και την Κίνα, χωρίς βέβαια να αμφισβητεί το θεμελιώδη λίθο, ότι ανήκει δηλαδή στη νατοϊκή συμμαχία. Αντίστοιχα οι ΗΠΑ διαπραγματεύονται, ελίσσονται, θέτουν καμιά φορά εμπόδια, αλλά σε τελική ανάλυση η Τουρκία είναι κομβικός σύμμαχος. Αυτό ίσχυε επί Σοβιετικής Ένωσης ισχύει και σήμερα. Στην εποχή της παγκόσμιας κρίσης, οι ΗΠΑ την χρειάζονται στο γεωπολιτικό ανταγωνισμό τους με την Κίνα και τη Ρωσία. Αυτό το στοιχείο διαμορφώνει και την αμερικανική στάση έναντι της Ελλάδας.

Η ιστορία διδάσκει. Στα αποχαρακτηρισμένα σήμερα αμερικανικά αρχεία διαβάζουμε τη συνομιλία του Χ. Κίσινγκερ με τον τότε πρόεδρο Τζ. Φορντ, το διάστημα ανάμεσα στον πρώτο και στον δεύτερο Αττίλα: “Σίγουρα δεν θέλουμε έναν πόλεμο μεταξύ τους (ενν. Ελλάδας Τουρκίας) αλλά αν συμβεί η Τουρκία είναι πιο σημαντική για εμάς… Δεν υπάρχει κάποιος αμερικανικός λόγος για τον οποίο οι Τούρκοι δεν πρέπει να έχουν το ένα τρίτο της Κύπρου”.

Την ίδια ακριβώς περίοδο, εν μέσω δηλαδή τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, το Αμερικανικό Πεντάγωνο λάμβανε την απόφαση να παγώσει η παράδοση κάθε πολεμικού υλικού στην Ελλάδα. Ο Χ. Κίσινγκερ προσωπικά έδωσε εντολή να σταματήσουν στην Ισπανία τα F4 που βρίσκονταν καθ’ οδόν προς τη χώρα μας. Υπογράμμιζε μάλιστα ότι το πάγωμα αυτό πρέπει να γίνει διακριτικά ώστε να μην νιώσει “η ελληνική κυβέρνηση ότι έχουμε συμβάλει στο βιασμό της”. Σε ερώτηση μάλιστα του Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα, αν υπήρχε αντίστοιχη απόφαση για την Τουρκία, ο Χ. Κίσινγκερ απάντησε: “Δεν βλέπω λόγο να καθυστερήσει οτιδήποτε προς την Τουρκία. Στην πραγματικότητα βλέπω κάθε λόγο να πάμε αυτό το υλικό στην Τουρκία”.

Δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία πως, σε περίπτωση μελλοντικής κρίσης, η στάση των ΗΠΑ θα βρισκόταν κατά βάση στην ίδια λογική.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 21/9/2023

Για να απαντηθεί το ερώτημα πρέπει πρώτα να απαντηθεί ένα άλλο: τι σημαίνει πρόοδος; Για τον ελληνικό λαό θα σήμαινε ότι θα μπορεί να απολαμβάνει σχέσεις ειρήνης και φιλίας με τη γειτονική χώρα και παράλληλα να ασκεί τα κυριαρχικά δικαιώματα που δικαιούται με βάση το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, πρώτα απ’ όλα με την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. και με την κατανομή της ΑΟΖ με βάση τα κριτήρια της Σύμβασης. Για το τουρκικό κατεστημένο πρόοδος σημαίνει ότι θα μπορεί να επιβάλλει -σε ένα βαθμό τουλάχιστον- τις αντίθετες με το διεθνές δίκαιο αξιώσεις του.

Μπορεί να υπάρξει πρόοδος στις σχέσεις των δύο χωρών προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση; Με δεδομένες τις εγχώριες και διεθνείς συνθήκες δεν μπορεί να υπάρξει πρόοδος με την έννοια της κατοχύρωσης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Μπορεί να υπάρξει πρόοδος με την έννοια της ικανοποίησης κάποιων τουρκικών επιδιώξεων αλλά αυτό θα σήμαινε μια μείζονα πολιτική κρίση για όποια ελληνική κυβέρνηση προέβαινε σε περαιτέρω υποχωρήσεις.

Κατά συνέπεια ένα πολύ πιθανό σενάριο είναι αυτό της φαινομενικής στασιμότητας, της αέναης συζήτησης με την τουρκική πλευρά με παράλληλα de facto πάγωμα της υπάρχουσας κατάστασης. Όμως, η στασιμότητα αυτή ενέχει στην πραγματικότητα μια ακόμη υποχώρηση της ελληνικής πλευράς. Αυτό συμβαίνει γιατί οι συνομιλίες δεν γίνονται μόνο επί του μοναδικού υπαρκτού ζητήματος της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ αλλά και επί άλλων αξιώσεων της Τουρκίας, όπως επίσης προϋποθέτουν ως δεδομένη την άρνηση της Τουρκίας να δεχτεί ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη στα 12 ν.μ. Το κλίμα αυτό προλειαίνει ουσιαστικά το έδαφος στην ελληνική κοινή γνώμη για περαιτέρω υποχωρήσεις, υπό τη διακριτική πάντοτε παρότρυνση του συμμαχικού παράγοντα.

Υπάρχει όμως και το σενάριο της σταδιακής υπέρβασης της στασιμότητας. Αλλά αυτό απαιτεί ριζική στροφή. Σημαίνει ότι η χώρα μας θα ασκήσει ουδετερόφιλη, πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Όσο είμαστε δεδομένοι σύμμαχοι, όσο αναζητάμε καταφύγιο στις ΗΠΑ και στο Ισραήλ, που αποδεδειγμένα παίζουν διπλό παιχνίδι, τόσο η πίεση για υποχωρήσεις θα μεγαλώνει.

Στο κάτω κάτω γιατί να μην παραδειγματιστούμε από την Τουρκία η οποία αναπτύσσει σχέσεις με τη Ρωσία και την Κίνα; Αντίθετα η Ελλάδα ακολουθώντας πιστά το ΝΑΤΟ στρέφεται ολοένα και εντονότερα εναντίον τους. Ωθεί τις χώρες αυτές στην αγκαλιά της Τουρκίας, χάνει ευκαιρίες πιθανών συνεργασιών και συγκλίσεων. Ο κόσμος όμως δεν είναι πλέον μονοπολικός. Υπάρχουν οι χώρες BRICS, η Ομάδα των 77, που διαδραματίζουν αυξανόμενο ρόλο και που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν διπλωματικά.

Μια πολιτική ειρήνης, μακριά από στρατιωτικούς συνασπισμούς και εμπλοκή σε διενέξεις των μεγάλων δυνάμεων, θα προσέδιδε ένα υψηλό ηθικοπολιτικό κύρος στην ελληνική εξωτερική πολιτική και θα μπορούσε να εξασφαλίσει τις απαραίτητες διπλωματικές συνεργασίες για την υποστήριξη των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.

https://www.documentonews.gr/article/h-elpida-enantia-ston-despotis%c2%b5o/

Το τοπίο είναι εφιαλτικό. Η φύση καταστρέφεται ανελέητα όχι από την κλιματική αλλαγή (αυτός είναι ένας ουδέτερος όρος που κρύβει την αλήθεια) αλλά από την ασυδοσία των ισχυρών συμφερόντων και την άρνηση των κυβερνήσεων να χρηματοδοτήσουν τα αναγκαία μέτρα για την προστασία της. Απειλείται η ζωή μας σήμερα και κυρίως αύριο.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι στη χώρα μας αλλά και σε όλο τον κόσμο οι λίγοι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και πιο ασύδοτοι. Η φτώχεια και οι ανισότητες εξαπλώνονται με ραγδαίους ρυθμούς. Οι κυρίαρχες τάξεις ξηλώνουν συστηματικά τις κοινωνικές κατακτήσεις ενός ολόκληρου αιώνα. Η ανθρωπότητα κυλά προς τη βαρβαρότητα.

Παράλληλα το πολιτικό σύστημα, κομμένο και ραμμένο για τις ανάγκες της οικονομικής ολιγαρχίας, αναπαράγεται υποκλέπτοντας τη συναίνεση μέρους του λαού. Οι κυβερνήσεις μειοψηφίας του 41%, οι δήμαρχοι μειοψηφίας του 43% διοικούν ανεξέλεγκτοι, αφού οι διαδηλώσεις, απεργίες και τα άλλα δικαιώματα αφυδατώνονται διαρκώς με νομοθετικές παρεμβάσεις. Η συντριπτική πλειονότητα των μέσων ενημέρωσης (έντυπα, ηλεκτρονικά, διαδικτυακά) ελέγχονται απόλυτα από τους ολιγάρχες, διαμορφώνουν τις αντιλήψεις και τις προτιμήσεις. Αποσιωπούν ή συκοφαντούν ό,τι ενοχλεί, προβάλλουν ό,τι και όποιους τους εξυπηρετούν.

Στην Ελλάδα, όπως σε όλη την Ευρώπη, ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του λαού, απογοητευμένο από την απουσία εναλλακτικής, απέχει από τις πολιτικές διαδικασίες, ακόμη και από τις εκλογές. “Κυβερνώντας το κενό”, ονόμασε το φαινόμενο ο καθηγητής Peter Mair.

Η εμπειρία έδειξε ότι εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν. Εύκολες λύσεις σημαίνουν φρούδες ελπίδες. Όσο πιο γρήγορα το συνειδητοποιήσουμε, τόσο το καλύτερο. Δεν ξεκινάμε από το μηδέν. Αυτό που προέχει είναι η σύγκλιση όλων εκείνων που κατανοούν σήμερα ή θα αντιληφθούν αύριο την ανάγκη ριζικής στροφής.

Χρειάζεται μια πολιτική απελευθέρωσης του λαού. Στο βιβλίο Δ. Καλτσώνης, Θ. Μαριόλης, Κ. Παπουλής, Μετωπικό πρόγραμμα διεξόδου από την κρίση, εκδ. Κοροντζή 2017, είχαμε κάνει μια προσπάθεια συμβολής σε αυτή τη λογική. Αναδείξαμε μερικές ιδέες που είναι μάλλον επίκαιρες:

1. Άμεση προοδευτική φορολόγηση του μεγάλου κεφαλαίου, φορολογικές ελαφρύνσεις στα λαϊκά στρώματα, κατάργηση του ΦΠΑ στα είδη λαϊκής κατανάλωσης.

2. Δραστικά μέτρα ανόρθωσης του βιοτικού επιπέδου του λαού.

3. Άρνηση πληρωμής του χρέους, αγώνας για τη διαγραφή του.

4. Ακύρωση των Μνημονίων, διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων.

5. Μη εφαρμογή των κατευθύνσεων της ΕΕ, έξοδος τελικά από τον “λάκκο των λεόντων” (κατά Ηλία Ηλιού) που λέγεται ΕΕ.

6. Ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας με την ανάπτυξη της έρευνας, την αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών, με μοχλό τον εκδημοκρατισμένο και εξυγιασμένο δημόσιο τομέα, με εθνικό δημοκρατικό, αναπτυξιακό σχέδιο. Εθνικοποίηση των τραπεζών και επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας, με παράλληλη εγκαθίδρυση λαϊκού ελέγχου.

7. Στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των μικρομεσαίων αγροτών.

8. Ανάπτυξη πολυδιάστατων, ισότιμων οικονομικών σχέσεων με όλες τις χώρες. Έμφαση στη συνεργασία με τα κράτη του ευρωπαϊκού νότου, της Μεσογείου καθώς και τις χώρες του BRICS.

9. Πολιτική ουδετερότητας και ειρήνης. Υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας, έξοδος της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ.

10. Αποκατάσταση και διεύρυνση των δημοκρατικών ελευθεριών. Ριζοσπαστικός εκδημοκρατισμός και αναπροσανατολισμός του κρατικού μηχανισμού. Εκκαθάρισή του από τα φασιστικά στοιχεία. Κατάργηση των υψηλών αποδοχών και προνομίων των υπουργών, βουλευτών και γενικότερα των στελεχικών θέσεων πολιτικού χαρακτήρα.

11. Στήριξη πρωτοβουλιών των κοινωνικών φορέων στον τομέα της ενημέρωσης. Εκδημοκρατισμός, ενίσχυση και αναβάθμιση των δημοσίων ηλεκτρονικών μέσων μαζικής ενημέρωσης. Περιορισμός έως και κατάργηση της δυνατότητας δράσης του μεγάλου κεφαλαίου στον τομέα αυτόν.

Δεν υπάρχει άλλη πραγματική εναλλακτική. Η απελευθέρωση από το δεσποτισμό της ολιγαρχίας απαιτεί τόλμη και συγκλίσεις. Η ελπίδα γεννιέται από το θάρρος.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 31/8/2023

Η περαιτέρω εμπλοκή της Ελλάδας στα ΝΑΤΟϊκά σχέδια είναι γεγονός. Τέσσερα τουλάχιστον στοιχεία το αποδεικνύουν. Πρώτο, είναι η εν κρυπτώ επίσκεψη Ζελένσκι στην Αθήνα και η δέσμευση του Έλληνα πρωθυπουργού ότι η χώρα μας θα συμμετέχει ενεργητικότερα στον πόλεμο, παρέχοντας επιπλέον διευκολύνσεις στους Ουκρανούς. Δεύτερο στοιχείο είναι η διεύρυνση του αριθμού των ελληνικών λιμένων που χρησιμοποιούν για τις ανάγκες τους οι ΗΠΑ, ιδίως με την εγκατάσταση κέντρου logistics στο Κερατσίνι και με τη βαθμιαία μετατροπή της Ελευσίνας σε κόμβο συντήρησης του 6ου στόλου. Τρίτο, είναι η εξαγγελία του πρωθυπουργού ότι η ελληνική πολεμική αεροπορία και το ναυτικό θα βρίσκονται σύντομα στον Ινδοειρηνικό. Τέταρτο, είναι η διεύρυνση του αριθμού και των δυνατοτήτων των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα. Σχετική είναι η συζήτηση που έχει ανοίξει στο αμερικανικό Κογκρέσσο για τη δημιουργία βάσης ή βάσεων στα ελληνικά νησιά.

Όλα τα παραπάνω εμπλέκουν ολοένα και πιο άμεσα την Ελλάδα στα πολεμικά σχέδια των ΗΠΑ. Αυτά αφορούν την Ουκρανία, όπου οι ΗΠΑ αντιμάχονται τη ρωσική επιρροή στις περιοχές της πρώην ΕΣΣΔ. Παράλληλα σχετίζονται με την ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, περιοχές στις οποίες το γόητρο και η επιρροή των ΗΠΑ μειώνονται. Είναι ενδεικτική η σχετική απομάκρυνση της Σαουδικής Αραβίας από τις ΗΠΑ, όπως και η αύξηση της κινεζικής επιρροής στην περιοχή, όπως φάνηκε από την προσέγγιση Σαουδικής Αραβίας και Ιράν που έγινε υπό τη σκέπη της Κίνας.

Ακόμη και η παρουσία ελληνικών δυνάμεων στον Ινδοειρηνικό σχετίζεται πρωτίστως με τα συμφέροντα των ΗΠΑ και την ενίσχυση της εκεί παρουσίας τους στο πλαίσιο της περίσφιξης του κλοιού γύρω από την Κίνα. Η πρόσφατη συνάντηση Μητσοτάκη - Μόντι αποτέλεσε απλώς έναν πολιορκητικό κριό της ΕΕ και των ΗΠΑ, οι οποίες θέλουν να αξιοποιήσουν τις αντιθέσεις Κίνας – Ινδίας και να διαταράξουν τη συνοχή των BRICS, των οποίων η Ινδία αποτελεί ιδρυτικό μέλος. Όλα τα παραπάνω ενσωματώνουν την Ελλάδα στο κουβάρι των γεωπολιτικών αντιθέσεων, εκθέτουν σε κίνδυνο την ειρήνη και την ασφάλεια του ελληνικού λαού.

Τέλος, η τυχόν δημιουργία αμερικανικής βάσης ή βάσεων στα νησιά μας εκθέτει σε έναν ακόμη κίνδυνο. Οι βάσεις αυτές δεν υπάρχουν ούτε για να υπερασπίζονται την Ελλάδα ούτε για να απειλούν την Τουρκία. Οι μεγάλες κρίσεις όπως της Κύπρου το 1974, των Ιμίων το 1996 αλλά και άλλες μικρότερες το έχουν επανειλημμένα αποδείξει. Οι βάσεις εξυπηρετούν τα γεωπολιτικά σχέδια των ΗΠΑ. Το επιπλέον πρόβλημα είναι ότι παρέχουν ένα ακόμη προσχηματικό επιχείρημα στην τουρκική πλευρά ώστε να κατηγορεί την Ελλάδα για επιθετικότητα και για δήθεν παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάννης.

Η κυβέρνηση επαναπαύεται στις διευκόλυνσεις που παρέχει στις ΗΠΑ και προχωρά ακάθεκτη στον αμερικανόπνευστο διάλογο με την Τουρκία, λες και δεν εκδηλώθηκαν ξανά οι προθέσεις της τελευταίας στα πρόσφατα γεγονότα στην Πύλα. Τα κυριαρχικά δικαιώματα εκτίθενται σε κίνδυνο.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 3/8/2023

Στην ταραγμένη εποχή μας έχει ακόμη πιο μεγάλη σημασία η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας να βασίζεται στις αρχές του διεθνούς δικαίου. Οι αρχές του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ όπως η ειρηνική επίλυση των διαφορών, το απαραβίαστο των συνόρων, η μη επέμβαση στα εσωτερικά άλλων κρατών, ο σεβασμός της εθνικής κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας αποτελούν κατακτήσεις της ανθρωπότητας μετά την αντιφασιστική νίκη των λαών το 1945.

Από αυτά προκύπτουν δυο τουλάχιστον δυνατότητες, ή για την ακρίβεια, υποχρεώσεις της χώρας μας. Η πρώτη είναι ότι πρέπει να ταχθεί ξεκάθαρα υπέρ της ειρηνικής επίλυσης της αντιπαράθεσης στην Ουκρανία. Δεν έχει κανένα συμφέρον να εμπλέκεται στην αντιπαράθεση του ΝΑΤΟ προς τη Ρωσία για τη διανομή των σφαιρών επιρροής. Η διακοπή όλων των διευκιλύνσεων προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ και η πλήρης απεμπλοκή από τον πόλεμο είναι το πρώτιστη συμβολή στην ειρήνη. Η χώρα μας θα πρέπει να συνταχθεί με τα κράτη εκείνα που παρουσίασαν προτάσεις ειρήνευσης (Κίνα, Βραζιλία, Μεξικό κλπ), έστω και αν αυτές οι προτάσεις μπορεί να παρουσιάζουν σημεία που ενδεχομένως είναι συζητήσιμα.

Η δεύτερη είναι η τήρηση της αρχής της μη επέμβασης στα εσωτερικά άλλων κρατών. Το άρθρο 2 παρ. 4 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ ορίζει πως “Πάντα τα Μέλη θα απέχωσι εις τας διεθνείς αυτών σχέσεις της απειλής ή χρήσεως βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητος ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οιουδήποτε Κράτους”. Η πολιτική ανεξαρτησία μάλιστα προστέθηκε στο κείμενο κατόπιν επιμονής των λιγότερο ισχυρών κρατών, τα οποία δικαίως ήθελαν μια διασφάλιση έναντι της πάγιας πρακτικής των μεγάλων δυνάμεων να παρεμβαίνουν στα εσωτερικά τους. Ακόμη πιο ξεκάθαρα στην παρ. 7 του ίδιου άρθρου ορίζεται πως “Ουδεμία διάταξις εκ των διαλαμβανομένων εις τον παρόντα Χάρτην θα παρέχει το δικαίωμα εις τα Ηνωμένα Έθνη να επεμβαίνωσιν εις ζητήματα ανήκοντα ουσιαστικώς εις την εσωτερικήν δικαιοδοσίαν οιυοδήποτε Κράτους”.

Γι’ αυτό η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική στο ζήτημα των αντιδράσεών της στη φυλάκιση του Φ. Μπελέρη. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι και η σημερινή κυβέρνηση της Αλβανίας καταδυναστεύει τα λαϊκά δικαιώματα και τις δημοκρατικές ελευθερίες όχι μόνο της μειονότητας αλλά γενικότερα των λαϊκών τάξεων. Ωστόσο, η επίλυση αυτών των προβλημάτων είναι υπόθεση του αλβανικού λαού, που ανεξάρτητα από εθνική καταγωγή, μπορεί με την ενότητα και τον αγώνα του να βάλει φραγμό σε τέτοιες πολιτικές.

Ας μην ξεχνάμε ότι η Τουρκία καραδοκεί. Οι παρεμβάσεις της στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης είναι συνεχείς. Ενόψει των ελληνοτουρκικών διαβουλεύσεων δεν αποκλείεται μάλιστα να ενταθούν. Η προστασία των δικαιωμάτων της μειονότητας όμως είναι υπόθεση της ίδιας και ολόκληρου του ελληνικού λαού, κανενός άλλου.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 28/7/2023

Δεν χρειάστηκε να περάσουν πολλές μέρες από το Βίλνιους για να αντιληφθούμε ότι η προσέγγιση Ελλάδας - Τουρκίας δεν είναι ουσιαστική. Το αντιδραστικό καθεστώς της Άγκυρας με συστηματικό τρόπο επαναφέρει όλη την αντζέντα των αντίθετων στο διεθνές δίκαιο διεκδικήσεών του σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου.

Μπορεί τελικά να αλλάξει η κατάσταση; Μπορεί κάποια στιγμή να ανοίξει ο δρόμος για την ελληνοτουρκική φιλία; Εύκολες λύσεις προφανώς δεν υπάρχουν. Ωστόσο, στην ταραγμένη εποχή μας είναι παραπάνω από αναγκαία η διατήρηση της ειρήνης και της εθνικής κυριαρχίας στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και των αρχών του διεθνούς δικαίου.

Οι βασικοί όροι για μια τέτοια στροφή είναι τρεις.

Πρώτο, χρειάζεται η ανάπτυξη δραστηριοτήτων για την καλλιέργεια αισθημάτων φιλίας και αλληλεγγύης ανάμεσα τους λαούς. Ο παράγοντας αυτός μπορεί να αποτελέσει πολύ ισχυρό μοχλό στον αγώνα για ειρήνη στην περιοχή, για τον αμοιβαίο σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων. Υπάρχουν στην Τουρκία, όπως και στην Ελλάδα πολιτικά κόμματα, συνδικάτα, κοινωνικές οργανώσεις, σημαντικοί άνθρωποι της επιστήμης και του πολιτισμού που μπορούν να συνταχθούν με τέτοιες δράσεις. Η σημασία της κοινής γνώμης δεν πρέπει να υποτιμάται. Οι κυβερνήσεις είναι αναγκασμένες να λαμβάνουν υπόψη τους την κοινή γνώμη, τις διαμαρτυρίες, τα φιλειρηνικά αισθήματα και κινήματα των λαών.

Δεύτερο, δεν πρέπει να υπάρξει διακινδύνευση της ειρήνης και της ασφάλειας για συμφέροντα άλλων. Η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων έχει νόημα μόνο αν τα οφέλη τα αποκομίσει κατά βάση ο ελληνικός λαός και όχι οι πολυεθνικές εταιρείες και οι μεγάλες δυνάμεις που ανταγωνίζονται θανάσιμα μεταξύ τους σε συνθήκες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.

Τρίτο, προβάλλει ολένα και πιο ανάγλυφα η ανάγκη διεθνοποίησης του προβλήματος και δημιουργίας διπλωματικού μετώπου. Η εμπειρία δεκαετιών αλλά και η εντελώς πρόσφατη έχει αποδείξει ότι το πρόβλημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων δεν μπορεί να παραμένει στα ασφυκτικά πλαίσια του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Σε όλη την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του κυπριακού είναι εμφανής η προσπάθεια των ΗΠΑ και της ΕΕ να περιορίσουν τη διαχείριση του ζητήματος στο πλαίσιο της δυτικής συμμαχίας. Με αυτό πετυχαίνουν να αναγορεύονται σε επιδιαιτητές με ό,τι οφέλη προκύπτουν από αυτό. Τους ενδιαφέρει η εδραίωση των δικών τους συμφερόντων και όχι βέβαια η υπεράσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.

Αντίθετα, η παγκόσμια εμπειρία έχει πολλές φορές αποδείξει ότι ξεφεύγοντας από το νατοϊκό εναγκαλισμό και θέτοντας το ζήτημα ενώπιον της διεθνούς κοινότητας είναι σχετικά πιο εύκολο να βρεθούν σύμμαχοι ή έστω στηρίγματα που θα ασκήσουν πίεση στην επιθετική συμπεριφορά του τουρκικού αντιδραστικού καθεστώτος. Ζούμε στην εποχή της υποχώρησης της παντοδυναμίας των ΗΠΑ και της ανάδυσης άλλων δυνάμεων. Πολλές χώρες, για παράδειγμα, ζητούν να ενταχθούν ή να συνεργαστούν με την ομάδα των BRICS. Ας ληφθεί κι αυτό υπόψη.

https://www.in.gr/2023/07/24/in-analysis/synthiki-tis-lozanis-100-xronia-meta-oi-tessereis-pylones-tis-lozanis/

Η Συνθήκη της Λωζάννης μετρά εκατό χρόνια ζωής. Ανεξάρτητα από τις ειδικές πολιτικές συνθήκες υπό τις οποίες υπεγράφη, αποτελεί, σε συνδυασμό με το σύγχρονο διεθνές δίκαιο -δηλαδή το μετά β’ παγκόσμιο πόλεμο- θεμέλιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Ειδικότερα, περιλαμβάνει τέσσερεις σημαντικούς πυλώνες.

Η κυριαρχία των νησιών

Ο πρώτος αφορά στο καθεστώς κυριαρχίας των νησιών. Είναι γνωστό πως μια από τις σημαντικότερες διεκδικήσεις του αντιδραστικού καθεστώτος της Τουρκίας είναι η αμφισβήτηση της κυριαρχίας νησιών του Αιγαίου, οι λεγόμενες “γκρίζες ζώνες”. Κατά καιρούς η αμφισβήτηση αφορά από 100-150 μικρά νησιά μέχρι 3000 νησίδες και βράχους. Ένα μόνο από αυτά είναι τα γνωστά πλέον Ίμια.

Η Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 στα άρθρα 12 και 16 ξεκαθάριζε ότι στην Τουρκία περιέρχονται μόνο τα νησιά Ίμβρος, Τένεδος, Λαγούσες και όσα βρίσκονταν εντός 3 μιλίων από τις τουρκικές ακτές και δεν παραχωρούνταν ρητά στην Ελλάδα. Σε ό,τι αφορά στα Δωδεκάννησα, από την ιταλοτουρκική Συνθήκη του 1932 και τη Συνθήκη του Παρισιού του 1947 προκύπτει χωρίς αμφιβολία ότι τα νησιά περιήλθαν στην ελληνική επικράτεια αφού η Ελλάδα υπήρξε ο καθολικός διάδοχος της Ιταλίας στην περιοχή.

Η αποστρατιωτικοποίηση

Ο δεύτερος πυλώνας σχετίζεται με τις αιτιάσεις του αντιδραστικού καθεστώτος της Άγκυρας για τη στρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου. Κατηγορεί την Ελλάδα ότι έχει εξοπλίσει τα νησιά παρότι οι σχετικές Συνθήκες δεν το επιτρέπουν. Πράγματι, η Συνθήκη της Λωζάννης στο άρθρο 13 όριζε τη μερική αποστρατιωτικοποίηση της Λέσβου, της Χίου, της Σάμου και της Ικαρίας, ενώ η προαναφερθεία Συνθήκη του Παρισιού όριζε την ολική αποστρατιωτικοποίηση των Δωδεκαννήσων.

Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι η Τουρκία έχει δίκιο που διαμαρτύρεται για τη στρατωτικοποίηση των νησιών. Ωστόσο, πέρα από τις νομικές αμφισβητήσεις που προκύπτουν κατά τους διεθνολόγους από την ερμηνεία των ανωτέρω Συνθηκών, υφίσταται το δικαίωμα κάθε κράτους στην αυτοάμυνα. Πρόκειται για ένα αυτονόητο δικαίωμα συνυφασμένο με την έννοια της εθνικής κυριαρχίας. Για το λόγο αυτό κατοχυρώνεται εμφατικά στο άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ και, μάλιστα, υπερισχύει όποιων άλλων δεσμεύσεων έχει αναλάβει ένα κράτος στο πλαίσιο διεθνών συμφωνιών. Αυτό ενισχύεται, αν λάβει κανείς υπόψη την πραγματική κατάσταση των διαρκών απειλών της Τουρκίας καθώς και της ιστορικά πρόσφατης εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής μέρους της Κύπρου.

Οι μειονότητες

Ο τρίτος πυλώνας της Συνθήκης της Λωζάννης αφορά στις μειονότητες. Στο άρθρο 45 αναφέρεται -και ορθά- σε μουσουλμανικές μειονότητες στη δυτική (δηλαδή την ελληνική) Θράκη. Η αναφορά αυτή αφορούσε στους Τουρκογενείς, Πομάκους και Αθίγγανους (Ρομά), οι οποίοι συναποτελούσαν και συναποτελούν τις μουσουλμανικές μειονότητες της περιοχής. Με αυτή την έννοια η Συνθήκη της Λωζάννης θέτει νομικό φραγμό στην πάγια πολιτική των τουρκικών κυβερνήσεων να ταυτίζουν τις μουσουλμανικές μειονότητες μόνο με τους Τουρκογενείς.

Στην πραγματικότητα οι κυβερνήσεις της Τουρκίας κατορθώνουν και παρεμβαίνουν στις μειονότητες επειδή οι κυβερνήσεις της Ελλάδας τους έστρωσαν αντικειμενικά το έδαφος. Άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο, ακολούθησαν μια πολιτική διακρίσεων και καταπίεσης των μουσουλμανικών μειονοτήτων. Τις αντιμετωπίζουν σταθερά ως πολίτες β’ κατηγορίας ενώ κάποιες φορές αυτή η πολιτική πήρε ακραία χαρακτηριστικά. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι ίδιες οι ελληνικές κυβερνήσεις στέλνουν ένα μέρος των μειονοτήτων στην αγκαλιά του τουρκικού καθεστώτος.

Τα σύνορα

Ο τέταρτος πυλώνας καθορίζεται όχι τόσο από τη Συνθήκη καθεαυτή όσο από τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ. Η Συνθήκη προέβη στον καθορισμό των συνόρων με την εξαίρεση των Δωδεκαννήσων που περιήλθαν στην Ελλάδα με το β’ παγκόσμιο πόλεμο. Ο Καταστατικός Χάρτης -και η Τελική Πράξη του Ελσίνκι αργότερα- καθιέρωσε το απαραβίαστο των συνόρων, μια αρχή της οποίας η υπεράσπιση έχει πολύ μεγάλη σημασία στις μέρες μας. Οι μεγάλες παγκόσμιες (ή και περιφερειακές) δυνάμεις την αμφισβητούν έμπρακτα οδηγώντας τους λαούς στο σφαγείο με διάφορα εθνικιστικά ή άλλα προσχήματα, ενώ πίσω από αυτά βρίσκονται τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα.

Συμπερασματικά, η Συνθήκη της Λωζάννης, μαζί βέβαια με τις αρχές του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, αποτελούν σήμερα νομικά θεμέλια για την ειρήνη και το σεβασμό της εθνικής κυριαρχίας. Οι λαοί της Ελλάδας και της Τουρκίας δεν έχουν κυριολεκτικά τίποτα να χωρίσουν. Αντίθετα, ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου μπορεί να διασφαλίσει την ειρήνη και τη δυνατότητα να χαράξουν το μέλλον τους όπως επιθυμούν. Οι ηγεμονικές επιδιώξεις, οι παρεμβάσεις στα εσωτερικά άλλου κράτους, η αμφισβήτηση των συνόρων, της κυριαρχίας, του διεθνούς δικαίου μπορούν μόνο να οδηγήσουν σε περιπέτειες, ακόμη και σε αδελφοκτόνες συγκρούσεις. Το μέλλον βρίσκεται στη συνεργασία και στην αλληλεγγύη των δυο λαών.