εφημ. Documento, 28/5/2023

Από τα ποικίλα συμπεράσματα που μπορούν να αντληθούν από την εκλογική αναμέτρηση, επισημαίνω τρία, κατά τη γνώμη μου, βασικά.

Πρώτο: οι πρόσφατες εκλογές επιβεβαίωσαν ότι ο συνδυασμός φτώχειας, προεκλογικών μικροπαροχών από την κυβέρνηση και η έλλειψη πραγματικής εναλλακτικής λύσης στρέφουν τμήματα του λαού στην αγκαλιά των συντηρητικών δυνάμεων. Το ίδιο έχει συμβεί και σε άλλες χώρες, από την Τουρκία μέχρι τη Βραζιλία. Οι ίδιοι πάνω κάτω παράγοντες στρέφουν επίσης ένα άλλο τμήμα προς την ακροδεξιά.

Δεύτερο: όταν η αντιπολίτευση αποδέχεται το ευρωενωσιακό και νατοϊκό πλαίσιο, όταν ακολουθεί συντηρητική πορεία και ταυτίζεται ολοένα και περισσότερο με την παραδοσιακή δεξιά, γίνεται μοιραία αναξιόπιστη στα λαϊκά στρώματα. Προδιαγράφει την ήττα της. Θα έλεγα ότι παίρνει στην πραγματικότητα αυτό που της αξίζει.

Τρίτο: η χάραξη ενός εναλλακτικού δρόμου απαιτεί συνεπή ενωτικό αγώνα ενάντια στις αντιλαϊκές πολιτικές, χωρίς μισόλογα. Απαιτεί επίσης σύγχρονο κατανοητό λαϊκό λόγο. Κυρίως όμως οφείλει να θεμελιώνεται σε ένα άλλο πλαίσιο πολιτικής, το οποίο θα αμφισβητεί τις συντεταγμένες του συστήματος. Πρέπει δηλαδή να βασίζεται στη διεκδίκηση διαγραφής του χρέους, στην εθνικοποίηση των στρατηγικών τομέων της οικονομίας, στην απελευθέρωση από τα δεσμά της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, στο ριζοσπαστικό εκδημοκρατισμό του πολιτικού συστήματος. Αυτοί μόνο μπορούν να είναι οι πυλώνες που θα εξασφαλίσουν την ανόρθωση του βιοτικού επιπέδου του λαού και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Σκιρτήματα αποδοχής του εναλλακτικού δρόμου υπήρξαν στις τελευταίες εκλογές. Αξίζει να γίνουν κραταιά αντιπολιτευτική δύναμη στις επόμενες εκλογές και δύναμη ανατροπής αργότερα. Εξάλλου, το φαινομενικά στατικό αλλάζει. Η ιστορία διδάσκει ότι σε εποχές κρίσης ο συντηρητισμός ανατρέπεται κάποιες φορές εν μια νυκτί και ας φαντάζει σήμερα πανίσχυρος. Τα πάντα ρει, μην το ξεχνάμε.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 26/5/2023

Οι εκλογές στην Τουρκία θα δώσουν τέλος στο μικρό διάλειμμα νηνεμίας των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η ζωή και οι αντιθέσεις της θα συνεχιστούν όπως ακριβώς τις γνωρίζουμε. Οι αντίθετες στο διεθνές δίκαιο διεκδικήσεις του τουρκικού κατεστημένου θα είναι έντονα παρούσες το επόμενο διάστημα. Η Τουρκία γενικότερα θα συνεχίσει να διεκδικεί δυναμικά το μερίδιό της ως περιφερειακή δύναμη.

Οι ΗΠΑ θα επιχειρήσουν μια διευθέτηση που να λαμβάνει υπόψη τις τουρκικές επιδιώξεις προκειμένου να διατηρηθεί η συνοχή του ΝΑΤΟ και να εξασφαλιστεί η ενότητά του ενώπιον της αντιπαράθεσης με τη Ρωσία και την Κίνα. Στο πλαίσιο αυτό δεν αποκλείεται να ζητηθούν από την Ελλάδα υποχωρήσεις αρχών στα κυριαρχικά της δικαιώματα. Στο όνομα της Νατοϊκής σύπνοιας θα ζητηθεί να αποδεχεί την οπισθοχώρηση σε σχέση με όσα ορίζονται στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας.

Για να βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτά εκτυλίσσονται σε έναν κόσμο που γίνεται κάθε μέρα ολοένα και πιο άνισος, άδικος και επικίνδυνος. Η οικονομική κρίση έχει φέρει όξυνση των ανταγωνισμών ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις για την αναδιανομή των σφαιρών επιρροής. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι οι στρατιωτικές δαπάνες έχουν εκτιναχθεί. Τα έξοδα για εξοπλισμούς είναι τα υψηλότερα στην ιστορία της ανθρωπότητας σύμφωνα με το σουηδικό ινστιτούτο SIPRI. To 2022 σημειώθηκε η όγδοη συνεχόμενη χρονιά αύξησης των σχετικών δαπανών που έφτασαν τα 2,24 τρις δολάρια.

Στην κορυφή της κούρσας των εξοπλισμών βρίσκονται οι ΗΠΑ, οι οποίες βασίζονται στη στρατιωτική τους υπεροπλία προκειμένου να πιέσουν τους οικονομικούς ανταγωνιστές τους και, έτσι, να μην χάσουν την παγκόσμια οικονομική πρωτοκαθεδρία. Οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι. Δεν είναι καθόλου τυχαία η παρέμβαση του Χένρι Κίσσιντζερ, που από τη δική του οπτική γωνία τάχθηκε υπέρ μιας ανάγκης διευθέτησης των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας ώστε να πέσουν οι τόνοι και οι ανταγωνισμοί. Όπως έχει επισημάνει και ο γνωστός καθηγητής του πανεπιστημίου Κολούμπια Τζέφρι Σακς, οι ΗΠΑ πρέπει να αντιληφθούν ότι ζούμε πλέον σε ένα πολυπολικό κόσμο αλλιώς οδηγούν την ανθρωπότητα στον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο.

Η χώρα μας δεν έχει κανένα λόγο να ακολουθήσει αυτή την ξέφρενη πορεία που οδηγεί μόνο στον πόλεμο, στη δυστυχία και ίσως σε υπαρξιακού χαρακτήρα απειλή για την ανθρωπότητα. Σε τέτοιες συνθήκες, πώς μπορεί όμως η Ελλάδα να βγει από τα αδιέξοδα και τους κινδύνους; Πώς μπορεί να διαφυλαχθεί η πολύτιμη ειρήνη; Πώς μπορούν να διαφυλαχθούν η εθνική κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα;

Προφανώς εύκολες λύσεις και απαντήσεις δεν υπάρχουν. Με συγκεκριμένα βήματα μπορεί κανείς να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Αρκεί να πάψει να αποτελεί μέρος του προβλήματος. Η απεμπλοκή από πολεμικές αντιπαραθέσεις και στρατιωτικούς συνασπισμούς και η χάραξη μιας φιλειρηνικής, ουδετερόφιλης πολιτικής είναι παραπάνω από αναγκαία. Είναι επίσης εφικτή, ακριβώς γιατί ο κόσμος μας είναι πολυπολικός.

Οι σημερινές εκλογές διεξάγονται με ένα εκλογικό σύστημα που προσεγγίζει την απλή αναλογική. Εκ των πραγμάτων θα υπάρξει μια γνησιότερη αποτύπωση της βούλησης του εκλογικού σώματος. Θα ήταν μάλιστα καλό να υπάρξει κάποια στιγμή η μόνιμη, συνταγματικά κατοχυρωμένη υιοθέτηση της απλής αναλογικής. Σε αυτή την περίπτωση θα είχαμε την αποφυγή των εκβιαστικών διλημμάτων που επιφέρουν τα καλπονοθευτικά εκλογικά συστήματα, τα οποία μετατρέπουν ακόμη και μια μειοψηφία του 36% σε πλειοψηφία. Επιπλέον, η μόνιμη απλή αναλογική θα ωθούσε τα κόμματα σε συνεννοήσεις ενάντια στη σημερινή νοσηρή πόλωση. Αυτό θα ίσχυε για παράδειγμα για τα κόμματα που τάσσονται υπέρ της παραμονής της χώρας μας στην ΕΕ, τα οποία βρίσκονται αντικειμενικά στην ίδια όχθη.

Το σημαντικότερο ζήτημα που πρέπει να αναδειχθεί στη νέα Βουλή είναι η εξαϋλωση του λαϊκού εισοδήματος και η αντιμετώπιση της ακρίβειας. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που ακολούθησαν με αποχρώσεις όλες οι κυβερνήσεις αποδείχθηκαν ολέθριες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μόλις μερικές εκατοντάδες μεγάλες επιχειρήσεις έχουν συσσωρεύσει αμύθητα κέρδη τα χρόνια της κρίσης σε βάρος της μεγάλης πλειονότητας της κοινωνίας. Στον 21ο αιώνα οι κοινωνικές ανισότητες στην Ελλάδα και στον κόσμο έχουν οξυνθεί στο έπακρο. Ο πλούτος συσσωρεύεται σε ολοένα και λιγότερα χέρια.

Η κατάσταση αυτή πρέπει να αλλάξει. Η καθιέρωση της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής αποτελεί άμεση ανάγκη. Αυτή θα επιδρούσε ευεργετικά όχι μόνο στους μισθωτούς αλλά και στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Στο Βέλγιο για παράδειγμα, έχει συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση του κύματος ακρίβειας. Παράλληλα είναι αναγκαία η γενναία ανύψωση των μισθών και η αποκατάσταση των συνταγματικών δικαιωμάτων των εργαζομένων στην απεργία, στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, στη διαδήλωση με την κατάργηση των ν. 4808/21, 4703/20 και της λοιπής σχετικής νομοθεσίας. Τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα πρέπει, σε πρώτη φάση, να αποκατασταθούν στο προ της κρίσης επίπεδο. Μπορεί να γίνει αυτό, αν επιβληθεί προοδευτική φορολογία στο μεγάλο κεφάλαιο για να ελαφρυνθούν οι μισθωτοί και οι μικρομεσαίοι.

Το επόμενο διάστημα μέσω της δαμοκλείου σπάθης του χρέους και των εντολών της ΕΕ θα ζητηθούν από το λαό σκληρότερες θυσίες. Θα οξυνθεί η αντίθεση ανάμεσα στους υπερπλούσιους και στους εξαθλιωμένους εργαζόμενους. Γι’ αυτό πρέπει να ακουστεί πιο δυνατά, εντός και εκτός Βουλής, η αναζήτηση χάραξης ενός διαφορετικού πλαισίου πολιτικής. Στο βιβλίο Δ. Καλτσώνης, Θ. Μαριόλης, Κ. Παπουλής, Μετωπικό πρόγραμμα διεξόδου από την κρίση, εκδ. Κοροντζή 2017, κάναμε μια προσπάθεια συμβολής στη λογική της προόδου, όχι της κοινωνικής οπισθοδρόμησης. Η διεκδίκηση διαγραφής του χρέους, η εθνικοποίηση στρατηγικών τομέων της οικονομίας, η απελευθέρωση από τα δεσμά της ΕΕ είναι οι πυλώνες της παραγωγικής ανασυγκρότησης και της ανόρθωσης της ζωής του λαού: μεγάλες αλλά ρεαλιστικές προσδοκίες για τον 21ο αιώνα της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 26/4/2023

Ως αντιαμερικανισμός νοείται η αντίθεση στην εξωτερική κυρίως πολιτική των ΗΠΑ. Υπάρχουν ωστόσο διαφορετικές κατηγορίες αντιαμερικανισμού. Σε ποια εντάσσεται ο προεκλογικός αντιαμερικανισμός του Ερντογάν;

Πρώτο, υπάρχει ο αντιαμερικανισμός που αντιτίθεται στην πολιτική των ΗΠΑ από τη σκοπιά της αντίθεσης στην καταλήστευση των λαών. Αντιτίθεται στις νεοαπακοικιοκρατικού τύπου συμβάσεις, στην ασυδοσία των πολυεθνικών, στην υπόθαλψη πραξικοπημάτων, στις επεμβάσεις των αμερικανικών πρέσβεων στα εσωτερικά των κρατών, στις στρατιωτικές επεμβάσεις των ΗΠΑ, στην υποδούλωση άλλων λαών, στον κατακερματισμό αδύναμων χωρών, στην ωμή καταπάτηση του διεθνούς δικαίου. Βιετνάμ, Νοτιοανατολική Ασία, Ιράκ, Αφγανιστάν, Συρία, Λιβύη, Σομαλία, Αφρική, Γιουγκοσλαβία, Λατινική Αμερική, Ελλάδα είναι μερικές μόνο από τις περιοχές που έχουν υποστεί τα παραπάνω.

Δεύτερο, υπάρχει ο αντιαμερικανισμός που αξιοποιεί την αρνητική εικόνα των ΗΠΑ εξαιτίας όλων των προαναφερομένων παρεμβάσεών τους. Την εκμεταλλεύεται όμως για να υποσκάψει το κύρος των ΗΠΑ και να το υποκαταστήσει με την οικονομική και πολιτική διείσδυση ενός άλλου ισχυρού κράτους.

Τρίτο, υπάρχει ο αντιαμερικανισμός παραλλαγή της δεύτερης κατηγορίας, που εκπορεύεται από φιλόδοξες περιφερειακές δυνάμεις. Οι δυνάμεις αυτές δεν αντιτίθενται στην καταλήστευση άλλων λαών, δεν είναι υπέρμαχοι της δημοκρατίας και της κοινωνικής προόδου. Αντίθετα, διεκδικούν το δικό τους μερίδιο σε περιφερειακό επίπεδο. Ενίοτε μπορεί να συγκρούονται με την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ προκειμένου να διαπραγματευθούν μαζί τους διεκδικώντας κάποιο μερίδιο στην κατανομή των σφαιρών επιρροής. Έναν τέτοιο αντιαμερικανισμό δεν αποκλείεται να δούμε στο μέλλον ακόμη και από τη Σαουδική Αραβία, μετά την προσέγγισή της με το Ιράν κατόπιν μεσολάβησης της Κίνας.

Είναι ολοφάνερο ότι ο αντιαμερικανισμός του καθεστώτος Ερντογάν εντάσσεται στην τελευταία κατηγορία. Αποτελεί πρωτίστως έκφραση εκείνου του τμήματος της τουρκικής μεγαλοαστικής τάξης που έχει λιγότερους δεσμούς με τη Δύση και που διαθέτει ένα μεγαλύτερο δυναμισμό και περιφερειακό σχέδιο. Με τον τρόπο αυτό επανειλημμένα ο Ερντογάν έχει διαπραγματευτεί και επιτύχει παραχωρήσεις από τις ΗΠΑ. Υπάρχει φυσικά και η δημαγωγική διάσταση που σχετίζεται με τις εκλογές και με την απεγνωσμένη προσπάθεια του Ερντογάν να τις κερδίσει.

Δεν πρέπει όμως να υπάρχουν αυταπάτες. Με τον Ερντογάν ή χωρίς αυτόν, η Τουρκία παραμένει ο αγαπημένος στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ στην περιοχή, ιδιαίτερα τώρα που χάνουν τα ερείσματά τους στη Μέση Ανατολή. Ακόμη και αν επικρατήσει ο Κιλιντσάρογλου, που θεωρητικά εκφράζει το δυτικόστροφο τμήμα της άρχουσας τάξης, η σχέση στρατηγικής συνεργασίας αλλά και διαπραγμάτευσης με τις ΗΠΑ θα συνεχιστεί. Η Τουρκία έχει μακρά παράδοση. Ακόμη και προς τη Σοβιετική Ένωση είχε κάνει μικρά ανοίγματα προκειμένου να επιτύχει ευνοϊκότερη μεταχείριση από τις ΗΠΑ.

Το πρόβλημα για την Ελλάδα είναι ότι παραμένει προσκολλημένη στο δόγμα “ανήκομεν στη Δύση” και μάλιστα χωρίς την ελάχιστη τακτική διαφοροποίηση. Οι πολιτικές δυνάμεις από την ακροδεξιά μέχρι την κεντροαριστερά παραμένουν με παραλλαγές στη γραμμή “δεδομένοι και πειθήνιοι σύμμαχοι των ΗΠΑ”.