εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 20/1/2022

Ένα από τα 36 στρατηγήματα που διατυπώθηκαν με το γνωστό αποφθεγματικό, κινεζικό στυλ και που έρχονται μέχρι τις μέρες μας από την παραδοσιακή στρατηγική σκέψη της Κίνας, είναι το “σκότωσε με δανεικό μαχαίρι”. Κατά βάση σημαίνει την πρακτική της επίθεσης στον αντίπαλο και της επίτευξης ενός στόχου με τη χρήση της δύναμης και των μέσων ενός τρίτου.

Οι λεγόμενοι πόλεμοι δια αντιπροσώπων είναι στην πραγματικότητα εφαρμογή αυτής της αρχής. Μεγάλες δυνάμεις, στην προσπάθειά τους να διατηρήσουν ή να επεκτείνουν την επιρροή τους, αξιοποιούν τοπικές αντιθέσεις και τοπικές δυνάμεις, τις εξωθούν σε συγκρούσεις με σκοπό να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους χωρίς να εμπλακούν άμεσα οι ίδιες.

Υπάρχουν ωστόσο και πιο ήπιες εκδοχές εφαρμογής της αρχής, όταν ένα ισχυρό κράτος ευνοεί ή ανέχεται τις αντιδράσεις ενός άλλου κράτους προκειμένου να υπηρετήσει τα δικά του συμφέροντα. Τέτοια είναι η περίπτωση των ΗΠΑ που ευνοούν ή ανέχονται το τουρκικό casus belli σε περίπτωση που η Ελλάδα ασκήσει το αυτονόητο με βάση το διεθνές δίκαιο δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ.. Υπενθυμίζεται παρενθετικά ότι α. η συντριπτική πλειονότητα των κρατών έχει χωρικά ύδατα 12 ν.μ, β. η Τουρκία, παρότι δεν έχει υπογράψει την Σύμβαση, έχει ανακηρύξει χωρικά ύδατα στη Μαύρη θάλασσα 12 ν.μ., γ. οι ΗΠΑ και το Ισραήλ (επίσης πολέμιοι του διεθνούς δικαίου της θάλασσας) έχουν αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ.

Γιατί οι ΗΠΑ αξιοποιούν το τουρκικό casus belli ως “δανεικό μαχαίρι”; Όχι μόνο για να διατηρήσουν την Τουρκία υπό την επιρροή τους αλλά και για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Γιατί αν τα χωρικά ύδατα Ελλάδας – Τουρκίας στο Αιγαίο επεκταθούν στα 12 ν.μ., η Ελλάδα θα ελέγχει το 71% (από 43%), η Τουρκία το 9% (από 7%) ενώ τα διεθνή ύδατα θα περιοριστούν στο 20%. Επιπλέον, η χώρα μας σε συνεννόηση με την Τουρκία θα μπορούσε να ενεργοποιήσει τον προβλεπόμενο από τη Σύμβαση θεσμό της διέλευσης τράνζιτ, ώστε πλοία των ενδιαφερόμενων κρατών να διέρχονται από συγκεκριμένα στενά που θα χαρακτηριστούν διεθνή. Από μια τέτοια εξέλιξη ωφελημένη θα έβγαινε και η Τουρκία ενώ θα άνοιγε επίσης ο δρόμος της συνεννόησης για την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ και ευρύτερα.

Με μια τέτοια έκβαση των πραγμάτων, οι ΗΠΑ θα έχαναν τον διαιτητικό τους ρόλο ανάμεσα στις δυο χώρες, που τους εξασφαλίζει τον έλεγχο και επί των δύο. Επιπλέον, θα έβλεπαν τον έλεγχό τους στο Αιγαίο να μειώνεται. Γι’ αυτό ουδέποτε στήριξαν το δικαίωμα της Ελλάδας, ακόμη και πριν τη διατύπωση του τουρκικού casus belli το 1995, ενώ οι ελληνικές κυβερνήσεις, μένοντας πειθήνιες στις ΗΠΑ, δεν άσκησαν το δικαίωμα αυτό. Έχουμε δηλαδή μια περίπτωση εφαρμογής της προαναφερθείσας αρχής: οι ΗΠΑ χρησιμoποιούν ως “δανεικό μαχαίρι” την Τουρκία.

εφημ. Documento, 16/1/2022

Η δημοκρατία υποχωρεί επικίνδυνα όταν:

Πρώτο, τα βασικά μέσα ενημέρωσης ανήκουν σε ελάχιστους ολιγάρχες που ελέγχουν απόλυτα την πληροφόρησή μας και ανεβοκατεβάζουν κυβερνήσεις.

Δεύτερο, τα μέσα ενημέρωσης χρηματοδοτούνται επιλεκτικά από την κυβέρνηση (αποκλείοντας όσους της ασκούν κριτική).

Τρίτο, δημοσιογράφοι διώκονται ποινικά επειδή άσκησαν το αυτονόητο καθήκον τους να διερευνούν την αλήθεια.

Φαλκιδεύεται έτσι η στοιχειώδης συνταγματική προστασία της ελευθερίας του τύπου και της διάδοσης των απόψεων. Θυμίζω τη διατύπωση του άρθρου 14 παρ. 1 του Συντάγματος ότι “Καθένας μπορεί να εκφράζει ελεύθερα και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του” και της παρ. 2 ότι “Ο τύπος είναι ελεύθερος”. Είναι όντως ελεύθερος;

Ας μην αυταπατάται η κυβέρνηση όμως. “Σε τούτα δω τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει”. Ο ελληνικός λαός έχει ιστορική πείρα και θα εκφραστεί.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ 12/1/2022

Είχε πολυδιαφημιστεί. Είχαν καταρτιστεί φιλόδοξα οικονομικά και πολιτικά σχέδια. Ο λόγος για τον αγωγό EAST MED. Ισχυροί επιχειρηματίες και από την Ελλάδα διεκδικούσαν ένα, μικρότερο μάλλον, μερίδιο από τα τεράστια υπερκέρδη που θα αποκόμιζαν τα πολυεθνικά μεγαθήρια του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Υποστήριζαν τότε οι θιασώτες του σχεδίου ότι η υλοποίησή του θα προσφέρει όχι μόνο ενεργειακή ασφάλεια σε Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και γεωστρατηγική ασφάλεια στη χώρα μας. Η τριμερής Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ φάνταζε σε μερικούς ως ο απόλυτος προστάτης, πολύ περισσότερο που στην τριμερή υπήρχε και ένα τέταρτο άτυπο μέλος: οι ΗΠΑ.

Η απόλυτη προστασία, έλεγαν, της περιφερειακής σταθερότητας. Ποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, αν μέσω αυτών ετίθετο σε αμφισβήτηση ο ίδιος ο αγωγός EAST MED; Τα συμφέροντα, έλεγαν, είναι πολύ μεγάλα για να μπορέσει η Τουρκία να τα βάλει μαζί τους. Με τη γνωστή απλουστευτική λογική ο EAST MED πλασαρίστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα ως πανάκεια για τα προβλήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Ο αγωγός θα ήταν η ασπίδα προστασίας της Ελλάδας έναντι των τουρκικών απειλών και παράνομων διεκδικήσεων. Δεν εισακούστηκαν όσοι -λίγοι είναι αλήθεια- υποστήριζαν ότι ο αγωγός θα μας εμπλέξει σε κινδύνους και σε αντιπαραθέσεις τις οποίες κινδυνεύει να πληρώσει ο ελληνικός λαός, χωρίς μάλιστα να παρέχει καμιά προστασία έναντι της Τουρκίας. Ούτε το επιχείρημα ότι ο αγωγός δεν φαντάζει οικονομικά αποδοτικός έπεισε.

Και να, λοιπόν, που εγένετο φως. Οι ΗΠΑ και οι πολυεθνικές τους εγκαταλείπουν το σχέδιο για πολλαπλούς λόγους. Ο σημαντικότερος ίσως είναι ότι οι πολυεθνικές, και πρωτίστως η ίδια η EXXON, στρέφονται και σε άλλου είδους, συμπληρωματική επιχειρηματική δραστηριότητα, τη λεγόμενη “πράσινη”, που θα αποφέρει περισσότερα και ευκολότερα κέρδη. Υπάρχει όμως και ένας γεωπολιτικός λόγος που μας ενδιαφέρει άμεσα. Πρόκειται για μια κίνηση των ΗΠΑ με σκοπό να ρίξουν γέφυρες προς την Τουρκία στο πλαίσιο του ευρύτερου γεωπολιτικού παζαριού που ξεκινά από την ανατολική Μεσόγειο και τη βόρεια Αφρική και φτάνει μέχρι το Καζακστάν και την επαρχία Σιντζιάνγκ της Κίνας όπου ζει η μουσουλμανική μειονότητα των Ουιγούρων. Η τουρκική ολιγαρχία δεικδικεί διάφορους ρόλους και οι ΗΠΑ ενορχηστρώνουν και διαπραγματεύονται ανάλογα με τα δικά τους συμφέροντα και επιδιώξεις.

Πολύ φοβάμαι ότι παρόμοια κατάληξη θα έχει και το εγχείρημα καλλιέργειας σχέσεων με διάφορες αφρικανικές χώρες. Ο υπουργός εξωτερικών έχει επιδοθεί σε μια κούρσα διπλωματικών επαφών οι οποίες προφανώς εντάσσονται στον αμερικανογαλλικό σχεδιασμό για την περιοχή. Πρωτίστως, δε νομίζω ότι τιμά τη χώρα μας να εμπλέκεται στα νεοαποικιοκρατικά σχέδια ΗΠΑ και Γαλλίας. Κατά δεύτερο, στην πρώτη στροφή, αναμένει την ελληνική κυβέρνηση μια ακόμη ματαίωση, ανάλογα με τα σχέδια και τις ισορροπίες των μεγάλων δυνάμεων.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 5/1/2022

Για μια ακόμη φορά η κυβέρνηση της Τουρκίας έφερε στην επιφάνεια με ένταση το ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης νησιών. Πράγματι, η Συνθήκη της Λωζάνης όριζε τη μερική αποστρατιωτικοποίηση της Λέσβου, της Χίου, της Σάμου και της Ικαρίας. Η Συνθήκη του Παρισιού όριζε την ολική αποστρατιωτικοποίηση των Δωδεκανήσων.

Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι η Τουρκία έχει δίκιο που διαμαρτύρεται για τη στρατιωτικοποίηση των νησιών. Ωστόσο, πέρα από τις νομικές αμφισβητήσεις που προκύπτουν κατά τους διεθνολόγους από την ερμηνεία των ανωτέρω Συνθηκών, υφίσταται το δικαίωμα κάθε κράτους στην αυτοάμυνα. Πρόκειται για ένα αυτονόητο δικαίωμα συνυφασμένο με την έννοια της εθνικής κυριαρχίας. Για το λόγο αυτό κατοχυρώνεται εμφατικά στο άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη του Ο.Η.Ε. και, μάλιστα, υπερισχύει όποιων άλλων δεσμεύσεων έχει αναλάβει ένα κράτος στο πλαίσιο διεθνών συμφωνιών.

Θα μπορούσε παρόλα αυτά να υπάρξει αποστρατιωτικοποίηση; Και βέβαια. Αλλά μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Πρώτο, την απόσυρση της Τουρκίας από τα κατεχόμενα στην Κύπρο έτσι ώστε να δείξει έμπρακτα ότι δεν έχει επιθετικές τάσεις. Δεύτερο, με την αποδοχή του αυτονόητου δικαιώματος της Ελλάδας και της Τουρκίας για επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο στα 12 ν.μ. όπως ορίζει το διεθνές δίκαιο. Τρίτο, με την απόσυρση της στρατιάς του Αιγαίου που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τα ελληνικά νησιά.

Αν μπορούσε να βρεθεί λύση σε αυτά τα τρία ζητήματα όχι μόνο η αποστρατιωτικοποίηση των συγκεκριμένων νησιών θα ήταν εφικτή αλλά και πολλά άλλα. Θα άνοιγε για παράδειγμα εύκολα ο δρόμος για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ ανάμεσα στα δύο κράτη. Οι όποιες διαφορές θα μπορούσαν να επιλυθούν μέσω διαλόγου, αμοιβαίων υποχωρήσεων ή και μέσω διεθνούς δικαστηρίου της Χάγης.

Ακόμη περισσότερο, σε αυτή την περίπτωση θα ήταν εφικτή αλλά και επιθυμητή όχι μόνο η από κοινού προσπάθεια για συνεκμετάλλευση των φυσικών πόρων αλλά και μια ευρύτερη και στενότερη οικονομική συνεργασία σε όλα τα επίπεδα. Πολλά θα μπορούσαν να επιτύχουν από κοινού οι δύο χώρες, σε βάση ισοτιμίας και αμοιβαίου σεβασμού της εθνικής κυριαρχίας. Θα μπορούσε για παράδειγμα να διαμορφωθεί ένα συνεκτικό πλαίσιο συνεργασίας που θα έδινε βάρος σε μια εναλλακτική περιφερειακή ανάπτυξη και που θα έθετε ως στόχους: πρώτο την από κοινού αυτοδύναμη βιομηχανική και τεχνολογική ανάπτυξη, δεύτερο τη διατροφική επάρκεια, τρίτο την εξάλειψη της φτώχειας και των βαθιών κοινωνικών ανισοτήτων και τέταρτο την από κοινού άσκηση μιας εκτός ΝΑΤΟϊκού πλαισίου, φιλειρηνικής εξωτερικής πολιτικής.

Προϋπόθεση για την έναρξη υλοποίησης ενός τέτοιου προγράμματος είναι βέβαια η ριζική αλλαγή της κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης σε Ελλάδα και Τουρκία, μια αλλαγή που σήμερα φαντάζει ανέφικτη. Και όμως, θα άξιζε να ενεργοποιηθεί από τη διπλωματία των λαών και των κινημάτων ένα τέτοιο όραμα. Θα μπορούσε, το λιγότερο, να ασκήσει πιέσεις και να πυροδοτήσει μετατοπίσεις. Ειδικά σήμερα που η οικονομική κρίση (στην Τουρκία ιδιαίτερα) μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να οδηγήσει σε κρίση διακυβέρνησης.