εφημ. Documento, 19-20/6/2021

Το “συνέδριο γονιμότητας” δεν ήταν μια κακή στιγμή ή μια στιγμιαία παρέκκλιση. Παρά την ακύρωσή του είναι καθρέφτης και ένδειξη γενικότερων τάσεων που αναπτύσσονται όχι μόνο στην ελληνική κοινωνία αλλά παγκόσμια.

Διανύουμε μια εποχή στην οποία αμφισβητούνται θεμελιώδεις αξίες (δημοκρατικές αρχές, κοινωνικές κατακτήσεις), οι οποίες είχαν σε ένα βαθμό εμπεδωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Η νομικά ισότιμη θέση της γυναίκας, ο σεβασμός στην προσωπικότητα και στις επιλογές της άρχισαν να εμπεδώνονται -στο βαθμό που εμπεδώθηκαν- μόνο μετά από σκληρούς και επίμονους κοινωνικούς αγώνες.

Καθοριστικό ρόλο έπαιξε η επανάσταση του 1917 στη Ρωσία η οποία για πρώτη φορά κατοχύρωσε την πλήρη νομική ισοτιμία της γυναίκας σε όλα τα επίπεδα. Θεμελίωσε τα κοινωνικά δικαιώματα, πήρε δραστικά μέτρα για την βαθμιαία βελτίωση της πραγματικής της θέσης με στόχο την εξάλειψη και της πραγματικής ανισότητας (πχ. για πρώτη φορά νομοθετημένη ίση αμοιβή για ίση εργασία με τους άντρες, πλήρως αμειβόμενη πολύμηνη άδεια εγκυμοσύνης και λοχείας, δωρεάν παιδικοί σταθμοί για όλα τα παιδιά, δικαίωμα στην άμβλωση κά).

Στην υπόλοιπη Ευρώπη το δικαίωμα ψήφου και ουσιαστικά βήματα προς τη νομική ισότητα και τη θεμελίωση κοινωνικών δικαιωμάτων έγιναν μόλις μετά το β’ παγκόσμιο πόλεμο. Σε αυτό συνέβαλαν πρωτίστως τα επαναστατικά και αντιφασιστικά κινήματα αλλά και η επίδραση της σχετικής νομοθεσίας των σοσιαλιστικών χωρών. Αυτό είναι κάτι που το αναγνωρίζουν ακόμη και συντηρητικοί πολιτικοί παράγοντες, όπως ο Πρ. Παυλόπουλος στο βιβλίο του Το “μετέωρο βήμα” της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Στη χώρα μας τα αντίστοιχα βήματα καθυστέρησαν. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της βίαιης συντριβής του ΕΑΜικού και προοδευτικού κινήματος από τις αντιδραστικές δυνάμεις. Μόνο μετά την πτώση της χούντας, το Σύνταγμα του 1975 θεσμοθέτησε κάποια δειλά βήματα. Αντανάκλαση των εξελίξεων είναι η αναφορά στην “αξία του ανθρώπου” στο άρθρο 2, στην “ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας” στο άρθρο 5, η ισότητα των φύλων στο άρθρο 4 παρ. 2 και 116 παρ. 1 και 2, η προστασία της μητρότητας, της παιδικής ηλικίας στο άρθρο 21 παρ. 1.

Ωστόσο και αυτά τα βήματα έμειναν ημιτελή. Τα κοινωνικά δικαιώματα των γυναικών και των εργαζομένων ήταν ανεπαρκή. Μόλις τη δεκαετία του 1980 είχαμε τη μεταρρύθμιση του οικογενειακού δικαίου. Για τις γυναίκες των λαϊκών τάξεων η πραγματικότητα παρέμεινε πάντοτε σκληρή και ανισότιμη. Η όποια προστασία προβλέπεται στο Σύνταγμα παρέμεινε σε σημαντικό βαθμό αναιμική. Οι θεσμικές παρεμβάσεις και κυρίως οι υλικές παροχές του κράτους ήταν πάντοτε φειδωλές.

Με την σταδιακή επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού ξεκινώντας από την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και βέβαια μετά την κρίση του 2008, τα Μνημόνια και την επιτροπεία από την ΕΕ και το ΔΝΤ έχουμε το βαθμιαίο ξήλωμα των κοινωνικών δικαιωμάτων. Στις μέρες μας παίρνει τη μορφή χιονοστιβάδας, όπως δείχνει και το νέο αντεργατικό νομοθέτημα (ορθότερα: τερατούργημα).

Στο πλαίσιο αυτό προωθούνται από διάφορα κέντρα (κυβερνητικά, συντηρητικών και ακροδεξιών πολιτικών κομμάτων, ιδιωτικών επιχειρηματικών ομίλων και μέσων ενημέρωσης) αντιδραστικές αντιλήψεις για τη θέση και το ρόλο της γυναίκας, όπως στο “συνέδριο γονιμότητας”. Κάποιες φορές μάλιστα θυμίζουν τη ναζιστική προπαγάνδα για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία.

Επομένως η κατακραυγή της κοινής γνώμης και η ματαίωση του συνεδρίου είναι θετικά σημάδια αντίδρασης της κοινωνίας αλλά δεν αρκούν. Χρειάζεται συλλογικός αγώνας για την αναστήλωση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων των γυναικών, όλων των εργαζομένων.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 9/6/2021

Σε μια περίπου βδομάδα θα γίνει στο περιθώριο του ΝΑΤΟ η προγραμματισμένη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν. Το πλαίσιο της συνάντησης ορίζεται από τα εξής:

Πρώτο: η κυβέρνηση της Τουρκίας επιμένει μέχρι κεραίας σε όλες τις αντίθετες στο διεθνές δίκαιο αξιώσεις της σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.

Δεύτερο: συνεχίζει ακάθεκτη τις κάθε είδους προκλήσεις είτε αφορά τη μειονότητα στη Θράκη είτε αφορά την κατεχόμενη Αμμόχωστο είτε άλλα ζητήματα.

Τρίτο: οι ΗΠΑ διαπραγματεύονται με την Τουρκία εντός του αυστηρά δεδομένου πλαισίου ότι η γειτονική χώρα αποτελεί στυλοβάτη της αμερικανονατοϊκής προσπάθειας ενάντια στην Ρωσία και στην Κίνα.

Τέταρτο: η Γερμανία και κατά συνέπεια η ΕΕ αναπτύσσουν τις περαιτέρω σχέσεις τους με το τουρκικό καθεστώς χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ελληνικές θέσεις και ανησυχίες.

Με αυτά τα δεδομένα η συνάντηση των δυο ηγετών θα σημάνει ένα ακόμη βήμα στην κατεύθυνση της συνεννόησης υπό τη σκέπη του ΝΑΤΟ, σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας. Σίγουρα δεν θα είναι “δίαυλος επικοινωνίας”, όπως το ονομάτισε η κυβέρνηση.

Θα πρέπει να υπενθυμίσω με την ευκαιρία ότι σε δυο τουλάχιστον, κομβικά ζητήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων οι ΗΠΑ παίρνουν σταθερά το μέρος της Τουρκίας. Ποια είναι αυτά; Πρώτο, οι ΗΠΑ, όπως και η Τουρκία, αρνούνται το δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ., όπως έχει δικαίωμα με βάση το διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Δεύτερο, σε ό,τι αφορά την αμφισβήτηση της κυριαρχίας επί σειράς νησιών του Αιγαίου, επίσης οι ΗΠΑ τηρούν στάση “ουδετερότητας”, δηλαδή κλείνουν το μάτι στις αξιώσεις της Άγκυρας” (βλ. επί παραδείγματι δηλώσεις Ν. Μπερνς αμέσως μετά τα Ίμια).

Τι θα συνέβαινε αν η χώρα μας, υπό τις δεδομένες συνθήκες, αρνούνταν να πραγματοποιηθεί η συνάντηση; Προφανώς θα ενοχλούνταν οι σύμμαχοι, θα ασκούσαν πιέσεις αλλά θα λάμβαναν και ένα ξεκάθαρο μήνυμα ότι δεν είμαστε δεδομένοι, προβλέψιμοι, υποτελείς. Θα άνοιγαν ίσως δρόμοι, μαζί με άλλες κινήσεις, για μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική που θα την σέβονταν φίλοι και αντίπαλοι.

Στο νου μου έρχεται ο Μπ. Μπρεχτ που διασκευάζοντας το αρχαίο ιαπωνικό θέατρο Νο, έγραψε την παράσταση “Αυτός που λέει ναι και αυτός που λέει όχι”. Να πως αρχίζει το καθένα από τα δύο μέρη:

“Το βασικό είναι να μάθει κανείς πότε να συμφωνεί.

Γιατί συχνά λέει κάποιος ναι, χωρίς στ' αλήθεια να συμφωνεί.

Πολλοί ούτε κάν ρωτιούνται. Και πολλοί

Συμφωνούν με το λαθεμένο. Το λοιπόν,

Το βασικό είναι να μάθει κανείς πότε να συμφωνεί”.

Αλλά αυτό αφορά όλους εμάς, τον ελληνικό λαό.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ 3/6/2021

Η επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών είχε προκλήσεις, απαντήσεις από την ελληνική πλευρά, διατήρηση των ισορροπιών, ανοιχτά θέματα ενώ η τουρκική ηγεσία έθεσε ξανά επί τάπητος τις αντίθετες στo διεθνές δίκαιο αξιώσεις της.

Ωστόσο το κύριο διακύβευμα στην ευρύτερη περιοχή είναι άλλο. Αφορά τον οξυμένο ανταγωνισμό ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη: από τη μια πλευρά οι ΗΠΑ και από την άλλη η Κίνα και η Ρωσία. Οξύνεται όσο διαρκεί η παγκόσμια οικονομική κρίση που, όπως συνέβη πάντοτε στην ιστορία, φέρνει ανακατατάξεις ισχύος, προσπάθεια αναδιανομής σφαιρών επιρροής, πολέμους. Οι ΗΠΑ ειδικά μετά την εκλογή Μπάιντεν προσπαθούν να αποτρέψουν το μοιραίο, δηλαδή την απώλεια της παγκόσμιας πρωτοκαθεδρίας ενώπιον της ραγδαίας ανόδου της κινεζικής οικονομικής και όχι μόνο ισχύος.

Στη λογική αυτή αξιοποιούν το πιο ισχυρό όπλο που έχουν, τη στρατιωτική περικύκλωση της Κίνας και της Ρωσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι τελευταία βρέθηκαν στο επίκεντρο της έντασης η Ουκρανία και η Λευκορωσία. Η τελευταία αποτελεί στενό σύμμαχο της Ρωσίας αλλά και την γεωγραφική απόληξη των σχεδίων της Κίνας για το “Νέο Δρόμο του Μεταξιού”.

Για να επιτύχουν το στόχο τους οι ΗΠΑ επιχειρούν ανάμεσα σε άλλα την επαναρυμούλκηση της τόσο χρήσιμης σε αυτές Τουρκίας μέσα από ένα πολύπλοκο σύνολο διευθετήσεων, πιέσεων, παροχών, υποσχέσεων. Μαζί με αυτά οι ΗΠΑ επιθυμούν την καλύτερη αξιοποίηση της ελληνικής επικράτειας για την οικοδόμηση της περικύκλωσης της Ρωσίας, την αύξηση της πίεσης προς αυτήν. Για λόγο αυτό η τελευταία ελληνοαμερικανική συμφωνία παρέχει στις δυνάμεις των ΗΠΑ ελευθερία κίνησης ανά την επικράτεια, σε αντίθεση βέβαια με το άρθρο 27 παρ. 2 του Συντάγματός μας. Για τον ίδιο λόγο χρειάζονται νηνεμία στο Αιγαίο.

Η επίσκεψη Τσαβούσογλου είναι κομμάτι στο παζλ των σχέσεων Τουρκίας – ΝΑΤΟ. Έτσι, όσο πιο χρήσιμη αναδεικνύεται η Θράκη για τα γεωπολιτικά και στρατιωτικά σχέδια των ΗΠΑ ενάντια στη Ρωσία, τόσο θα αναβαθμίζεται η πίεση της Τουρκίας με αιχμή την “τουρκική μειονότητα”. Άλλωστε πριν επτά μόλις μήνες στελέχη της πρεσβείας των ΗΠΑ συναντήθηκαν με μειονοτικούς παράγοντες στη Θράκη σε μια άμεση παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας μας με σαφή υπονοούμενα. Οι ΗΠΑ μας σπρώχνουν σε συμβιβασμό με την Τουρκία, εκτός πλαισίου διεθνούς δικαίου, πχ. με αποδοχή χωρικών υδάτων κάτω των 12 ν.μ. Προέχει η αντιμετώπιση του κοινού εχθρού (Ρωσία και Κίνα), όπως κάποτε προείχε η αντιμετώπιση του κομμουνιστικού κινδύνου. Η επικείμενη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν στο περιθώριο του ΝΑΤΟ σηματοδοτεί αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση.

Η ελληνική πλευρά βρίσκεται για μια ακόμη φορά εγκλωβισμένη στην ευρωατλαντική της επιλογή καθώς όλα τα ευρωατλαντικά σφυριά πρέπει να χτυπάνε τώρα στην κατεύθυνση της Ανατολής. Και ας επισημαίνει ακόμη και ο Χένρι Κίσινγκερ τους τεράστιους κινδύνους για την ανθρωπότητα από την ψυχροπολεμική αντιπαράθεση της Δύσης με την Κίνα και τη Ρωσία.