εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 28/7/2021

Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας δημιούργησε κλίμα ευφορίας καθώς βρίσκεται σε θετική κατεύθυνση για την Κύπρο. Τι συμπεράσματα μπορούν να αντληθούν;

Πρώτο, η Βρετανία, σύμμαχός μας στο ΝΑΤΟ και ο πιο στενός οικονομικο-πολιτικός σύμμαχος των ΗΠΑ, είχε πάλι τον γνωστό βρώμικο ρόλο. Παρουσίασε ένα αρχικό σχέδιο απόφασης εντελώς ανώδυνο για την Τουρκία. Ας μην ξεχνάμε το αποικιοκρατικό παρελθόν της Βρετανίας και ότι διατηρεί τεραστίων διαστάσεων στρατιωτικές βάσεις στην Κύπρο. Έχει επίσης ενδιαφέρον να θυμηθούμε ότι στο παρελθόν η Βρετανία έπαιξε παρόμοιο ρόλο σε άτυπη συνέργεια με τις ΗΠΑ. Η βρετανική πλευρά εμφανιζόταν πιο αιχμηρή ενάντια στην Κύπρο ενώ στη συνέχεια οι ΗΠΑ συμμάζευαν την κατάσταση σε μια πιο ισορροπημένη εκδοχή.

Δεύτερο, οι χώρες που στήριξαν μια πιο ουσιαστική απόφαση καταδίκης ήταν η Κίνα και η Ρωσία. Αν μελετήσει κανείς προσεκτικά τις κινήσεις τους θα διαπιστώσει ότι η σθεναρή τους στάση απέτρεψε την υιοθέτηση της βρετανικής πρότασης. Οι δύο αυτές μεγάλες δυνάμεις έχουν τις δικές τους ιδιοτελείς επιδιώξεις αλλά δεν είναι προς συμφέρον τους η νομιμοποίηση βημάτων που οδηγούν στην διχοτόμηση.

Τρίτο, οι ΗΠΑ ελίσσονται στο πλαίσιο της συνολικής τους διαπραγμάτευσης με την Τουρκία. Ας μην έχει κανείς την επικίνδυνη αυταπάτη ότι οι ΗΠΑ θα πάνε μακρύτερα. Το ίδιο ισχύει για τη Γαλλία, η οποία έχει μια αντζέντα αντιπαράθεσης με την Τουρκία αλλά διαπραγματεύεται παράλληλα μαζί της: η γαλλική βιομηχανία όπλων διψάει για τουρκικές παραγγελίες.

Τέταρτο, επιβεβαιώνεται για μια ακόμη φορά ότι ο δρόμος για την επίλυση του Κυπριακού είναι η προσφυγή στη διεθνή κοινότητα. Όσο το πρόβλημα παραμένει εντός των τειχών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, η μια υποχώρηση θα διαδέχεται την άλλη. Αντίθετα, στο πεδίο του ΟΗΕ μπορεί να συγκροτηθεί ένα διπλωματικό μέτωπο. Έχει σημασία το γεγονός ότι τα μη μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας (Ινδία, Ιρλανδία, Εσθονία, Νίγηρας, Νορβηγία, Μεξικό, Κένυα, Τυνησία, Βιετνάμ και Αγιος Βικέντιος) διαδραμάτισαν δραστήριο ρόλο στην απόκρουση του χλιαρού βρετανικού σχεδίου και στην υιοθέτηση της τελικής απόφασης.

Πέμπτο, οι αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας μπορεί να μην έχουν κανένα πρακτικό αντίκρισμα (ίσως μάλιστα υπάρξει και πισωγύρισμα) αν δεν συνοδευτούν από άλλα δραστικά μέτρα διπλωματικής αντεπίθεσης, που θα θέσουν ξανά στη διεθνή κοινότητα πιο εμφατικά την καρδιά του προβλήματος: την τουρκική κατοχή του 40% της Κυπριακής Δημοκρατίας και την ανάγκη απομάκρυνσης όλων των ξένων στρατευμάτων.

Απαιτείται επομένως ριζική στροφή στην εξωτερική πολιτική, απομάκρυνση από το ευρωνατοϊκό πλαίσιο που αποδείχθηκε προβληματικό. Όποτε υπήρξε διπλωματική επιτυχία, αυτή ήταν καρπός της πίεσης του διπλωματικού μετώπου χωρών εκτός ΝΑΤΟ και ΕΕ. Όπως έλεγε ο Θ. Ρούζβελτ “να μιλάς απαλά και να κρατάς μεγάλο ραβδί”. Ιδίως όταν πρόκειται για ΝΑΤΟϊκούς “συμμάχους”, θα προσέθετα.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 20/7/2021

Διανύουμε μια συγκυρία κατά την οποία το κυπριακό μπαίνει σε μια πολύ επικίνδυνη πορεία. Το τουρκικό αντιδραστικό καθεστώς επιχειρεί να νομιμοποιήσει την κατοχή του 40% της Κυπριακής Δημοκρατίας, να ρίξει και τυπικά τις αποφάσεις του ΟΗΕ στο καλάθι των αχρήστων.

Η ελληνική κυβέρνηση δείχνει να επαναπαύεται στο γεγονός ότι τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ απορρίπτουν τη ρητορική Ερντογάν και εμμένουν στις αποφάσεις του ΟΗΕ. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Μερικές φορές το άθροισμα των πέντε μόνιμων μελών μπορεί να είναι μηδενικό ή και αρνητικό. Γιατί μπορεί οι ΝΑΤΟϊκοί μας σύμμαχοι (ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία) να τηρούν στα λόγια αυτή τη στάση, γνωρίζουμε όμως πολύ καλά ότι δεν θα περάσουν από τα λόγια στην πράξη. Αντίθετα, ακολουθούν πολιτική κατευνασμού, καλοπιάσματος της Τουρκίας.

Η διεθνής πρακτική τους μάλιστα ανοίγει δρόμους για τη νομιμοποίηση της αλλαγής συνόρων και του κατακερματισμού κρατών. Η περίπτωση του Κοσόβου, ο πόλεμος που εξαπέλυσαν το 1999 για να επιβάλλουν την απόσχισή του, η διεθνής του αναγνώριση από ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ (σε αντίθεση με Κίνα και Ρωσία) είναι χαρακτηριστικές. Επιπλέον, υπάρχει το παράδειγμα της Βοσνίας, της διάλυσης της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας γενικότερα αλλά και αυτή της Λιβύης ή της Συρίας.

Σε αντίθετη λογική στο Συμβούλιο Ασφαλείας κινείται πάγια η Κίνα. Η Κίνα είναι και αυτή μια μεγάλη δύναμη, προωθεί τα δικά της ιδιοτελή συμφέροντα και δεν υπάρχει λόγος να αλλάξει η χώρα μας τον ένα “προστάτη” με έναν άλλο. Ωστόσο η Κίνα επιθυμεί διακαώς να αποτρέψει, με κάθε τρόπο, τη νομιμοποίηση της απόσχισης της Ταϊβάν. Στη βάση αυτή Κίνα και Κύπρος έχουν διακηρύξει επίσημα στο παρελθόν την πολιτική “Μία Κίνα - μία Κύπρος”. Με αυτή την έννοια η ελληνική και κυπριακή πλευρά μπορούν και πρέπει να αξιοποιήσουν τη στάση της Κίνας. Μόνο που η πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Κινέζο πρόεδρο δεν επαρκεί.

Η κινεζική ηγεσία γνωρίζει ότι η χώρα μας είναι μέλος του ΝΑΤΟ, ενός οργανισμού που έχει θέσει στο στόχαστρο την Κίνα. Γνωρίζει ακόμη ότι η Ελλάδα συμμετέχει στην προσπάθεια άσκησης πολύμορφων πιέσεων σε βάρος της, την οποία ενορχηστρώνουν οι ΗΠΑ. Γνωρίζει ότι η κυβέρνηση της χώρας μας στέλνει στρατιωτικές δυνάμεις στα διάφορα προκλητικά γυμνάσια που γίνονται στη Μαύρη θάλασσα με σαφέστατη αιχμή προς τη Ρωσία, σύμμαχο της Κίνας. Είναι επομένως λογικό να είναι τουλάχιστον συγκρατημένη στην όποια στήριξη παρέχει.

Ο μόνος δρόμος για τη χώρα μας είναι κατά συνέπεια αυτός της συνεπούς υποστήριξης του διεθνούς δικαίου: ούτε νομιμοποίηση του Κοσόβου, ούτε της τουρκικής κατοχής στην Κύπρο ούτε της αμερικανοστήρικτης Ταϊβάν, ούτε συμμετοχή στους τυχοδιωκτισμούς του ΝΑΤΟ. Αυτός ο δρόμος, μαζί με την αναγκαία ανάπτυξη σχέσεων φιλίας και εμπιστοσύνης με τον τουρκικό και όλους τους γειτονικούς λαούς, μπορεί μόνο να φέρει την ειρήνη στην περιοχή και την αποκατάσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας: όχι διχοτόμηση, όχι συνομοσπονδία.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 5/7/2021

Οι ΗΠΑ ζήτησαν εδώ και δεκαετίες από τις ελληνικές κυβερνήσεις να διαθέτουν πληθώρα στρατιωτικών βάσεων στη χώρα μας και εκείνες απάντησαν ¨ναι”. Στο παρελθόν (μπορεί και στο μέλλον;) ζήτησαν να εγκαταστήσουν πυρηνικά όπλα και επίσης απάντησαν θετικά. Για μια περίοδο αυτά βρίσκονταν ακόμη και στην περίμετρο της πρωτεύουσας. Έχουν ζητήσει και μετέτρεψαν τη Σούδα, ένα τεράστιο τμήμα της Κρήτης σε αβύθιστο αεροπλανοφόρο. Το έχουν ακόμη και σήμερα, αναβαθμισμένο ολοένα και περισσότερο. Με την τελευταία συμφωνία για τις βάσεις πέτυχαν, σε αντίθεση με το άρθρο 27 παρ. 2 του Συντάγματος, να μπορούν να αξιοποιούν ανεξέλεγκτα, κάθε στρατιωτική και πολιτική υποδομή της χώρας (από την Κρήτη μέχρι την Αλεξανδρούπολη) σε μια λογική σύγχρονης “μπανανίας”.

Ζητούν ολοένα και περισσότερο οι ΗΠΑ τη συμμετοχή των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων σε διάφορες αποστολές του εξωτερικού και οι ελληνικές κυβερνήσεις απαντούν πάντοτε καταφατικά. Η Ελλάδα συμμετέχει σε ασκήσεις στα Βαλκάνια και στη Μαύρη θάλασσα, σε διάφορες περιπολίες και άλλες στρατιωτικές δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή του Περσικού Κόλπου και της Μέσης Ανατολής. Συγκροτεί συμμαχία με το Ισραήλ, τον σημαντικότερο στρατηγικό σύμμαχο των ΗΠΑ στην περιοχή, στέλνει μέχρι και κάποιους αμερικανικούς πυραύλους “πάτριοτ” στη Σαουδική Αραβία. Όλα αυτά εντάσσονται δίχως άλλο στην πολιτική των ΗΠΑ για περικύκλωση της Ρωσίας, έλεγχο της Μέσης Ανατολής, αποδυνάμωση της Κίνας.

Μπορεί η συμμετοχή να είναι περιορισμένη, δευτερεύουσα. Εξάλλου, προφανέστατα οι ΗΠΑ δεν θα εμπιστεύονταν σημαντικές αποστολές στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Χώρες όπως η δική μας ή το Σαλβαδόρ έχουν σε τέτοιες αποστολές το ρόλο του “φτηνού εργατικού δυναμικού”. Μην ξεχνάμε ότι ακόμη και τους πολέμους στην Κορέα και στο Βιετνάμ, οι ΗΠΑ επιχείρησαν να τους διεξάγουν όσο το δυνατό πιο ανώδυνα για τις δικές τους δυνάμεις τροφοδοτώντας με ανθρώπινο δυναμικό και αίμα άλλων χωρών.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, μας αναγκάζουν τώρα να πληρώσουμε ακριβότερα το λογαριασμό. Η επικείμενη αύξηση των ήδη πολύ υψηλών ΝΑΤΟϊκών δαπανών, που θα κληθεί να πληρώσει το αμέσως επόμενο διάστημα ο ελληνικός λαός, προορίζεται για την ελάφρυνση της στρατιωτικής προσπάθειας των ΗΠΑ και την τόνωση της βιομηχανίας της σε καιρούς κρίσης.

Τι προσδοκούν οι κυβερνήσεις μας από όλα αυτά; Προστασία έναντι της Τουρκίας, του “εσωτερικού εχθρού” (αν και όποτε εμφανιστεί) και ίσως κάποιο ελάχιστο, πολύ μικρό μερίδιο της πίτας, κάποιο συμβόλαιο εδώ ή εκεί. Ωστόσο, παρότι διανύουμε μια εντελώς προσωρινή περίοδο δήθεν νηνεμίας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι τελευταίες δεκαετίες έχουν αποδείξει ακριβώς το αντίθετο. Καμιά ουσιαστική προστασία δεν παρέχει το ΝΑΤΟ. Όταν έρχεται η ώρα της προώθησης των αντίθετων προς το διεθνές δίκαιο αξιώσεων του τουρκικού αντιδραστικού καθεστώτος, οι ΗΠΑ “νίπτουν τας χείρας τους”.

Για τους μέχρι σήμερα κυβερνώντες, όποιοι και αν υπήρξαν αυτοί, στρατηγικά διλήμματα δεν υπάρχουν. Για τον ελληνικό λαό, την ειρήνη, την ευημερία, την υπεράσπιση των κυριαρχικών του δικαιωμάτων υπάρχουν.

εφημ. Πριν, 3-4/7/2021

Πέρασαν εκατό χρόνια από την ίδρυσή του ΚΚ Κίνας, σε μια βάρκα, από 12 μόλις άτομα, σε συνθήκες παρανομίας. Σήμερα είναι μάλλον το μεγαλύτερο και ισχυρότερο κόμμα στον κόσμο με 90 περίπου εκατομμύρια μέλη. Έχει μια λαμπρή και πολυκύμαντη ιστορία. Αποτελεί το νου, την καρδιά και τη ραχοκοκαλιά του κινεζικού κράτους.

Βέβαια τα πολιτικά κόμματα δεν είναι οπωσδήποτε αυτό που ισχυρίζονται ή αυτό που πιθανά καλοπροαίρετα πιστεύουν για τον εαυτό τους. Προσδιορίζονται από την ταξική θέση της ηγεσίας τους, την ταξική σύνθεση των μελών τους, την ιδεολογία και κυρίως την πρακτική τους. Τα πολιτικά κόμμματα εξελίσσονται μες στο διάβα της ιστορίας. Αν συνυπολογιστούν οι παραπάνω παραμέτροι μπορούν, νομίζω, να εξαχθούν ασφαλή επιστημονικά συμπεράσματα για την φυσιογνωμία του σημερινού ΚΚ Κίνας.

Η ταξική θέση της ηγεσίας

Πιο σημαντική από την ταξική σύνθεση ενός κόμματος είναι η ταξική θέση της ηγεσίας του. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο σε κόμματα με εδραιωμένη αυστηρή ιεραρχία και τελετουργικό, όπως το ΚΚ Κίνας. Η κομματική και κρατική ηγεσία απολάμβανε προνόμια ήδη από τη σοσιαλιστική περίοδο. Ο μισθός του υπουργού ήταν τότε 15 φορές μεγαλύτερος του βασικού εργατικού μισθού. Σε εκείνες τις συνθήκες κάτι τέτοιο ήταν κοινωνικο-πολιτικά ενοχλητικό αλλά όχι τόσο σημαντικό επειδή δεν επρόκειτο για μια εμπορευματική οικονομία.

Στις μέρες μας, σε συνθήκες οικονομίας της αγοράς, αυτά και άλλα προνόμια δίνουν τη δυνατότητα σε αυτή την ηγετική μειοψηφία να εντάσσεται ή να προσεγγίζει τις συνθήκες ζωής της επανεμφανισθείσας αστικής τάξης. Παράλληλα, παρότι με κομματική εγκύκλιο δεν επιτρέπονται στα κομματικά στελέχη οι επιχειρηματικές δραστηριότητες, αυτά χρησιμοποιούν συχνά συγγενικά ή άλλα παρένθετα πρόσωπα για να ξεπεράσουν την απαγόρευση.

Η ταξική σύνθεση

Από την άλλη, από τα 90 εκατομμύρια μέλη του κόμματος, το 2016 μόνο το 36.9% ήταν εργάτες και αγρότες, ενώ το 2005 ήταν το 43.7%. Η τάση είναι να μειωθούν ακόμη περισσότερο. Οι ειδικευμένοι εργάτες και οι τεχνικοί (που ουσιαστικά ένα μόνο τμήμα τους ανήκει στην εργατική τάξη ενώ το σημαντικότερο μάλλον στα μεσαία μισθωτά στρώματα ή στους ελεύθερους επαγγελματίες) είναι το 25.2%. Τα επαγγελματικά στελέχη του κόμματος και του κράτους είναι το 8.5%. Το 18.9% είναι συνταξιούχοι και ένα 10% διάφορα άλλα επαγγέλματα.

Πιο σημαντικό είναι ότι μετά τις αλλαγές στο καταστατικό του κόμματος το 2002, γίνονται δεκτοί και επιχειρηματίες. Στο κόμμα πλέον ανήκει ο ένας στους τρεις ιδιοκτήτες ιδιωτικής επιχείρησης (34%), όπου περιλαμβάνονται τόσο οι μεγάλου όσο και οι μικρού μεγέθους επιχειρήσεις. Μέλος του ΚΚ Κίνας είναι επίσης ο ένας στους τρεις Κινέζους δισεκατομμυριούχους. Είναι προφανές ότι πολύ περισσότεροι κεφαλαιοκράτες (αναλογικά με τον συνολικό αριθμό τους στην κοινωνία) είναι μέλη του κόμματος σε σύγκριση με τους εργάτες ή τους αγρότες.

Το στοιχείο αυτό δείχνει πολλά για τη φυσιογνωμία του κόμματος και για τη φυσιογνωμία των καπιταλιστικών σχέσεων στην Κίνα, όπου η σύμπλεξη κράτους και οικονομίας είναι πολύ στενή, όπως αντίστοιχα ήταν στις αρχές του 20ού αιώνα, στην πρώτη περίοδο ανάπτυξης του καπιταλισμού στη χώρα. Η ένταξη των επιχειρηματιών λειτουργεί αμφίδρομα: αυξάνει την επιρροή τους στο κόμμα και στο κράτος αλλά αυξάνει και τον έλεγχο του κόμματος και του κράτους σε αυτούς, σε ένα μοντέλο ιδιόμορφου, γραφειοκρατικού, πατερναλιστικού καπιταλισμού.

Η ιδεολογία και πρακτική

Στο συνέδριο του 1992 υιοθετήθηκε το άνοιγμα στην οικονομία της αγοράς. Τότε απομακρύνθηκαν από τη Μόνιμη Επιτροπή του Πολιτικού Γραφείου οι δυο τελευταίοι επικριτές του ανοίγματος. Ήταν προσκείμενοι στις απόψεις του ιστορικού ηγέτη Τσεν Γιουν, υποστήριζαν τον πρωταρχικό ρόλο του σχεδιασμού και το περιορισμένο μόνο άνοιγμα στην αγορά. Έκτοτε στο ηγετικό επίπεδο δεν υπήρξε αμφισβήτηση της θεμελιακής αυτής επιλογής. Στο σύνολο βέβαια του κομματικού δυναμικού υπάρχουν λιγοστές, δειλές, διάσπαρτες φωνές υπεράσπισης της κοινωνικής ιδιοκτησίας των βασικών μέσων παραγωγής.

Παρότι στην επίσημη ιδεολογία εξακολουθούν να υπάρχουν αναφορές στην εργατική τάξη, οι θεωρητικές προσεγγίσεις του ΚΚ Κίνας δίνουν πλέον ιδιαίτερη έμφαση στην οικοδόμηση μιας «κοινωνίας της αρμονίας» και μιας μεσαίας τάξης. Εντείνονται οι αναφορές που προάγουν μια διαταξική ή ακόμη και αταξική αντίληψη της κοινωνίας. Τέτοιο είναι για παράδειγμα το σχήμα ότι η ανάπτυξη πρέπει να είναι «από όλους και για όλους» ή η αναφορά στην ανάγκη «εμφύτευσης της συνείδησης του γενικού συμφέροντος» που συναντιούνται στο τελευταίο συνέδριο.

Από τη μελέτη των πρόσφατων κομματικών ντοκουμέντων διαφαίνεται ότι το ΚΚ Κίνας θεωρεί πως ήδη οικοδομείται στη χώρα «ο σοσιαλισμός με κινεζικά χαρακτηριστικά». Δηλαδή δεν φαίνεται πλέον να αντιμετωπίζει το άνοιγμα στις καπιταλιστικές σχέσεις ως ιστορικά προσωρινή υποχώρηση. Αντίθετα, ολοένα και περισσότερο «ο σοσιαλισμός με κινεζικά χαρακτηριστικά» ταυτίζεται με την υποτίθεται μεταβατική «σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς». Δεν υπάρχει καμιά αναφορά έστω σε μια μελλοντική εθνικοποίηση όσων βασικών μέσων παραγωγής βρίσκονται σήμερα σε ιδιωτικά χέρια.

Ενδεικτικό επίσης για την ιδεολογική ταυτότητα του ΚΚ Κίνας είναι το γεγονός ότι στα κομματικά ντοκουμέντα δεν υπάρχει αναφορά στην έννοια του ιμπεριαλισμού. Παράλληλα, γίνεται συνεχώς πιο αισθητή στην κομματική και κυβερνητική γλώσσα η αναφορά στο έθνος, γεγονός που αποτελεί το ιδεολογικό υπόβαθρο της εντεινόμενης διεθνούς παρουσίας της Κίνας.

Συμπερασματικά, κυρίαρχη στο ΚΚ Κίνας είναι η ηγετική κρατική γραφειοκρατία η οποία συνδέεται με την αστική τάξη. Τα μεσαία στρώματα παίζουν έναν αυξανόμενο αλλά όχι κυρίαρχο ρόλο, ενώ η εργατική τάξη απολύτως δευτερεύοντα. Επί της ουσίας θα μπορούσε να γίνει λόγος για ιδιόμορφη σοσιαλδημοκρατία με “κινεζικά χαρακτηριστικά».

Ερ1 Την περίοδο 2015-2018, η Δεξιά κέρδισε κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις σε μεγάλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Ωστόσο, μετά την εκλογή του αριστερού Λουίς Ομπραδόρ στο Μεξικό, του Φερνάντες στην Αργεντινή και του Άρσε στη Βολιβία, μπορεί να αλλάξει το πολιτικό «εκκρεμές» στην ήπειρο;

Οι επιτυχίες των συντηρητικών δυνάμεων υπήρξαν παροδικές. Ήταν αποτέλεσμα των λυσσαλέων παρεμβάσεων των ΗΠΑ, των αντισυνταγματικών, πραξικοπηματικών ενεργειών της οικονομικής ολιγαρχίας, όπως ο έντεχνος αποκλεισμός του Ι. Λούλα από τις εκλογές. Ήταν όμως και αποτέλεσμα της απογοήτευσης μέρους των λαϊκών στρωμάτων (που συχνά επέλεξε την αποχή) καθώς οι προοδευτικές κυβερνήσεις δεν στάθηκαν αρκετά τολμηρές. Αυτό αφορά για παράδειγμα την κυβέρνηση Λούλα και Ρούσεφ στη Βραζιλία, την κυβέρνηση Κίρχνερ στην Αργεντινή. Σε ένα μικρότερο βαθμό αφορά και την κυβέρνηση Μαδούρο στη Βενεζουέλα και Μοράλες στη Βολιβία.

Έτσι, οι προοδευτικές κυβερνήσεις, παρά τα μέτρα ανακούφισης του πληθυσμού, των φτωχότερων κοινωνικών τάξεων, δεν αντιμετώπισαν με πιο ριζικό τρόπο το ζήτημα της αναδιανομής του κοινωνικού πλούτου. Επιπλέον, αποφεύγοντας να έρθουν σε περαιτέρω σύγκρουση με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, ιδίως των τραπεζών, δεν μπόρεσαν να ελέγξουν την οικονομική κρίση. Ένα κύμα εθνικοποιήσεων του τραπεζικού συστήματος και των στρατηγικής σημασίας επιχειρήσεων θα μπορούσε να παρέχει τα κατάλληλα εργαλεία στις κυβερνήσεις προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές δυσχέρειες της κρίσης, τον οικονομικό πόλεμο αλλά και τις χρόνιες δομικές αδυναμίες των οικονομιών τους.

Παρόλα αυτά οι δεξιές κυβερνήσεις οδηγήθηκαν γρήγορα σε πολιτική και οικονομική χρεοκοπία. Οι λαοί αναζητούν και πάλι διέξοδο. Είναι πιθανό βέβαια οι νέες προοδευτικές κυβερνήσεις να αποδειχθούν εκ νέου ανεπαρκείς. Πρόσφατη χαρακτηριστική περίπτωση είναι το Μεξικό, όπου η ατολμία της κυβέρνησης Ομπραδόρ έχει οδηγήσει σε βάλτωμα. Ωστόσο η διαδικασία αυτή συμβάλλει στη συσσώρευση πολύτιμης εμπείρας και γνώσης από τους λαούς.

Eρ2 Ποιοι είναι κατά τη γνώμη σας οι κυριότεροι παράγοντες που συνέβαλαν σε αυτή την αλλαγή – μετατόπιση; Τα κοινωνικά κινήματα διαδραμάτισαν κάποιο ρόλο;

Τα κοινωνικά κινήματα έπαιξαν καταλυτικό ρόλο. Την τελευταία διετία μόνο αναπτύχθηκαν ισχυρότατα κινήματα σε πολλές χώρες. Ενδεικτικά σημειώνω: Χιλή, Κολομβία, Εκουαδόρ, Περού, Αϊτή, Βολιβία. Ωθούν σε προοδευτικές λύσεις, ανοίγουν δρόμους. Συχνότατα υπερβαίνουν τις κυβερνήσεις, έχουν ένα βαθύτερο ριζοσπαστισμό, αναζητούν ενστικτωδώς πιο ουσιαστικές διεξόδους. Από τους κόλπους τους θα αναδειχθούν πιο ριζοσπαστικές και ταυτόχρονα πιο αποτελεσματικές προτάσεις και λύσεις.

Ερ3 Ποια είναι η σύνδεση αυτών των πολιτικών αλλαγών με τις ΗΠΑ και ποιο είναι το μήνυμα που παίρνουμε από τη Λατινική Αμερική με βάση τα νέα αυτά δεδομένα;

Οι ΗΠΑ αντιστέκονται σθεναρά, με τα πιο βρώμικα μέσα, ακόμη και στις πλέον ανώδυνες μεταρρυθμίσεις. Πανικοβάλλονται στην ιδέα ότι θα χάσουν τον γεωστρατηγικό έλεγχο της περιοχής, που θεωρούσαν πάντοτε την “πίσω αυλή” τους. Χρησιμοποιούν τον οικονομικό πόλεμο, την τρομοκρατία, τα πραξικοπήματα, τις απειλές πραξικοπημάτων, την απειλή στρατιωτικής επέμβασης, τους μισθοφόρους, όπως συνέβη τα τελευταία χρόνια ενάντια στη Βενεζουέλα και στη Βολιβία και δεκαετίες τώρα ενάντια στην Κούβα. Χρησιμοποιούν επίσης την εξαγορά πολιτικών, δικαστών, στρατιωτικών (πχ. στη Βραζιλία, Αργεντινή, Βολιβία).

Στη Βολιβία, για παράδειγμα, είχαμε ένα κλασικό πραξικόπημα (ενάντια στον μόλις εκλεγέντα τότε πρόεδρο Μοράλες, του κόμματος MAS) που στη συνέχεια ουσιαστικά ανατράπηκε από τη λαϊκή βούληση, όπως εκφράστηκε και στις τελευταίες εκλογές. Οι πιέσεις των ΗΠΑ και της ολιγαρχίας στην σημερινή κυβέρνηση του MAS υπό τον πρόεδρο Άρσε συνεχίζονται. Επικεντρώνονται ιδίως στο να την πειθαναγκάσουν να ασκήσει μετριοπαθέστερη οικονομική πολιτική.

Το ίδιο λυσσαλέα αντιστέκονται στα λαϊκά αιτήματα και κινήματα οι λατινοαμερικάνικες ολιγαρχίες, σε συνεργασία με τις ΗΠΑ. Ας δούμε το παράδειγμα του Περού. Τι χαρακτηρίζει την ολιγαρχία που στήριξε την υποψηφιότητα της Φουχιμόρι; Η διαφθορά και η ατιμωρησία της εγκληματικότητας των ισχυρών, η απόλυτη περιφρόνηση της ζωής του λαού. Ας δούμε τους απίστευτους αριθμούς νεκρών από covid στη Βραζιλία του ακροδεξιού Μπολσονάρο, στο Περού, στο Εκουαδόρ σε απόλυτη αντίθεση με την Κούβα και τη Βενεζουέλα. Ας σκεφτούμε τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των αγροτών στο Περού, τον εκτεταμένο αναλφαβητισμό, την απουσία ιατρικής περίθαλψης.

Οι ολιγαρχίες βασίζονται στον απόλυτο έλεγχο των μέσων ενημέρωσης. Πόσες φορές υποκίνησαν πραξικοπήματα ενάντια στην κυβέρνηση Τσάβες και Μαδούρο στην Βενεζουέλα; Χαρακτηρίζονται ακόμη από τον ακραίο αυταρχισμό, δικτατορικές τάσεις, παραβιάσεις του Συντάγματος, ρατσισμό. Δολοφονούν διαδηλωτές (πολλές δεκάδες σε Κολομβία, Εκουαδόρ, Χιλή, Περού και αλλού). Αξιοποιούν παρακρατικές ομάδες για δολοφονίες συνδικαλιστών και άλλων αγωνιστών. Μόνο στην Κολομβία συμβαίνουν τουλάχιστον δέκα κάθε μήνα.

Οι λαοί θα συνεχίσουν να αναζητούν λύσεις. Η κρίση, οι ανισότητες, η κοινωνική αδικία είναι τόσο βαθιά και παρατεταμένη που γεννούν αναπόφευκτα τέτοιες αναζητήσεις. Στη Χιλή οι εκλογές για Συντακτική Συνέλευση, την οποία επέβαλαν οι λαϊκοί αγώνες, ανέδειξαν μια αρκετά ριζοσπαστική πλειοψηφία. Στην πρωτεύουσα Σαντιάγο εκλέχτηκε δήμαρχος για πρώτη φορά από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Παρότι και στην περίπτωση αυτή οι ριζοσπαστικές αναζητήσεις των κινημάτων δεν έχουν ολοκληρωθεί, η τάση είναι σαφής. Οι λαοί συγκεντρώνουν πείρα ώστε να βρουν τους τρόπους να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους.

Ο Δημήτρης Καλτσώνης, καθ. Θεωρίας κράτους και δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο είναι συγγραφέας ανάμεσα σε άλλα των βιβλίων για τη Λ. Αμερική:

Ο Φιδέλ Κάστρο για τον Αλιέντε, εκδ. Τόπος

Ο Τσε για το κράτος και την επανάσταση, εκδ. Τόπος

Το δίλημμα της μπολιβαριανής δημοκρατίας, εκδ. Ξιφαράς

https://thepressproject.gr/giati-den-tha-efarmostei-to-peitharchiko-dikaio-ton-foititon-elpidoforos-septemvris/

Ο ν. 4777/2021, τον οποίο η κυβέρνηση ψήφισε εσπευσμένα μες την πανδημία, περιλαμβάνει (εκτός της πανεπιστημιακής αστυνομίας κατά το πρότυπο του καθεστώτος Ερντογάν) διατάξεις περί πειθαρχικού δικαίου των φοιτητών. Οι διατάξεις αυτές δεν θα εφαρμοστούν τουλάχιστον για τους παρακάτω λόγους:

1. Επειδή είναι η πρώτη φορά που γίνεται προσπάθεια να εισαχθεί γενικευμένα πειθαρχικό δίκαιο των φοιτητών. Μια προηγούμενη δειλή προσπάθεια είχε γίνει με το άρθρο 8 παρ. 2 του ν. 4485/2017 (νόμος Γαβρόγλου), που προέβλεπε τη δυνατότητα των ΑΕΙ να θεσπίζουν τέτοιες διατάξεις αλλά έμεινε κατά βάση χωρίς εφαρμογή.

2. Επειδή οι φοιτητές δεν έχουν ειδική σχέση με το κράτος ώστε να δικαιολογείται πειθαρχικό δίκαιο. Οι φοιτητές δεν μισθοδοτούνται από το κράτος, δεν υπάρχει ανάγκη πειθαρχίας, δεν είναι όργανα του κρατικού μηχανισμού, όπως είναι οι αστυνομικοί, οι στρατιωτικοί ή οι δημόσιοι υπάλληλοι, για τους οποίους προβλέπεται η ύπαρξη πειθαρχικών διατάξεων.

3. Επειδή η πρόβλεψη πειθαρχικών διατάξεων από το νόμο θίγει το αυτοδιοίκητο των ΑΕΙ το οποίο κατοχυρώνεται από το άρθρο 16 παρ. 5 του Συντάγματος.

4. Επειδή τα παραπτώματα που προβλέπονται από το άρθρο 23 του νόμου είναι τόσο αόριστα διατυπωμένα που παραβιάζεται η θεμελιώδης αρχή του ποινικού και πειθαρχικού δικαίου η οποία προβλέπει ότι τα αδικήματα και τα πειθαρχικά παραπτώματα πρέπει να είναι με απόλυτη σαφήνεια διατυπωμένα, ώστε να μην μπορούν να γίνουν αντικείμενο καταχρήσεων.

5. Επειδή στο άρθρο 23 αναφέρονται, ανάμεσα σε άλλα, ως πειθαρχικά παραπτώματα η παρεμπόδιση της εύρυθμης λειτουργίας του πανεπιστημίου (άρα πχ. μια συλλογική διαμαρτυρία δέκα φοιτητών έξω από το γραφείο του πρύτανη), η χρήση στεγασμένων ή ανοικτών χώρων του ΑΕΙ χωρίς άδεια (άρα πχ. η συνέλευση του φοιτητικού συλλόγου χωρίς άδεια, ή απλά η συνάντηση δεκάδων φοιτητών στο προαύλιο για να συζητήσουν), η χρήση στεγασμένων ή ανοιχτών χώρων για σκοπούς που δεν συνάδουν με του πανεπιστημίου (άρα η διανομή προκηρύξεων σε ένα τραπεζάκι), η με οποιονδήποτε τρόπο ρύπανση (σίγουρα δηλαδή μια αφίσα) και η ηχορύπανση (η χρήση δηλαδή ενός τηλεβόα ή μιας μικροφωνικής με μουσική).

6. Επειδή κάποιες από τις πειθαρχικές ποινές είναι εξοντωτικές και απολύτως δυσανάλογες προς τα παραπτώματα. Για παράδειγμα προβλέπεται η οριστική διαγραφή φοιτητή για παρεμπόδιση εύρυθμης λειτουργίας του ιδρύματος (24 παρ. 3).

7. Επειδή τα πειθαρχικά όργανα που ασκούν τη δίωξη είναι μονοπρόσωπα (πρύτανης, πρόεδρος Τμήματος, κοσμήτορας – 25 παρ. 1), χωρίς να διασφαλίζεται έτσι στοιχειώδης συλλογικότητα και αντικειμενικότητα.

8. Επειδή το πειθαρχικό συμβούλιο συνεδριάζει ακόμη και χωρίς την παρουσία του εκπροσώπου των φοιτητών (25 παρ. 4). Γιατί τέτοια πρόνοια άραγε;

9. Επειδή ο φοιτητής έχει δικαίωμα σε συνήγορο μόνο μετά το πέρας της πειθαρχικής ανάκρισης (27 παρ. 3). Γιατί φοβάται τον συνήγορο ο νόμος; Μήπως παραβιάζονται και εδώ θεμελιώδεις αρχές του ποινικού και πειθαρχικού δικαίου;

10. Επειδή η ομολογία του κατηγορούμενου φοιτητή θεωρείται ουσιαστικά δεσμευτική (27 παρ. 1β). Μήπως παραβιάζονται και εδώ θεμελιώδεις αρχές του δικαίου; Για την ακρίβεια μήπως έχουμε επιστροφή στις μεσαιωνικές μεθόδους;

11. Επειδή προβλέπεται αυστηρότερη ποινή αν ο διωκόμενος διαδραμάτισε ρόλο ιθύνοντα (29 παρ. 2). Αν δηλαδή ήταν εκείνος που κάλεσε σε μια συνέλευση τους φοιτητές χωρίς άδεια;

12. Επειδή ο νόμος δεν προβλέπει δυνατότητα προσφυγής ενώπιον δευτεροβάθμιου πειθαρχικού οργάνου. Μήπως παραβιάζονται και εδώ θεμελιώδεις αρχές του ποινικού και πειθαρχικού δικαίου;

13. Επειδή οι διατάξεις του νόμου είναι αντιδημοκρατικές, χουντικής έμπνευσης, αντίθετες στο Σύνταγμα και σε θεμελιώδεις αρχές του ποινικού και πειθαρχικού δικαίου.

14. Επειδή ο νόμος επιθυμεί την επιβολή σιγής νεκροταφείου αλλά η νεολαία διακρίνεται πάντοτε για τη ζωντάνια, το κέφι και το δυναμισμό της. Η επιστήμη και οι επιστήμονες διακρίνονται για την τάση τους να διαφυλάττουν την ελευθερία αντιπαράθεσης των απόψεων (επιστημονικών, συνδικαλιστικών, πολιτικών).

15. Επειδή πάνω απ’ όλα οι πανεπιστημιακοί, οι φοιτητές, οι διοικητικοί υπάλληλοι σεβόμαστε τον εαυτό μας και δεν θα εφαρμόσουμε αυτό το τερατούργημα.

Ο Σεπτέμβρης θα αποδειχθεί ελπιδοφόρος.