δημοσιεύθηκε στην εφημ. Ελλάδα, 14/1/2013
Οι πρόσφατες συζητήσεις και εντάσεις για την ορκωμοσία του Ούγκο Τσάβες και την ανάληψη των καθηκόντων του αλλά ιδίως η βαριά ασθένειά του δίνουν το ερέθισμα για ένα σύντομο απολογισμό. Πέρασαν 14 χρόνια από τη νίκη του «πατριωτικού πόλου», του συνασπισμού κομμάτων που έφερε τον Τσάβες στην προεδρία με 56,4%. Το χαρακτηριστικό των εκλογών του Οκτωβρίου 1998 ήταν ότι τα δυο, πανίσχυρα μέχρι τότε, κόμματα του δικομματισμού υποστήριξαν κοινό υποψήφιο και δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν το 40% έναντι του 90% που ελάμβαναν άλλοτε.
Η νίκη του Τσάβες ήταν καρπός της λαϊκής αντίδρασης στην παρέμβαση του ΔΝΤ ήδη από τη δεκαετία του 1980, στις ιδιωτικοποιήσεις του πετρελαϊκού τομέα που πραγματοποιήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, στην παραδοσιακή εξάρτηση της οικονομίας από τις πολυεθνικές των ΗΠΑ και, πολύ λιγότερο, της δυτικής Ευρώπης.
Αυτά όξυναν τις κοινωνικές ανισότητες, εξάπλωσαν ραγδαία τη φτώχεια και την ανέχεια. Το 1998 σε συνθήκες φτώχειας ζούσε το 85% του πληθυσμού της χώρας, η ανεργία έφτανε το 25% σε μια χώρα που είναι από τις μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγούς στον κόσμο.
Οι πολιτικές των κυβερνήσεων Τσάβες, με αιχμή το νέο, δημοκρατικό Σύνταγμα του 1999 που υιοθετήθηκε μετά από σύγκληση Συντακτικής Συνέλευσης και λαϊκό δημοψήφισμα, άλλαξαν σημαντικά το τοπίο.
Το άρθρο 12 διακήρυξε ότι τα πετρελαϊκά κοιτάσματα και ο ορυκτός πλούτος που βρίσκεται στον εθνικό χώρο και στην ΑΟΖ αποτελούν δημόσια περιουσία. Με τα άρθρα 302-303 δόθηκε η δυνατότητα εθνικοποίησης της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν ή να συνεργαστούν με την κρατική εταιρεία πετρελαίου της Βενεζουέλας, με άλλους όρους πλέον. Με βάση το άρθρο 302 εθνικοποιήθηκαν μερικές ακόμη πολυεθνικές.
Το άρθρο 13 του Συντάγματος απαγόρευσε την εγκατάσταση ξένων στρατιωτικών βάσεων στη χώρα. Βάσει αυτού, κόπηκαν τα δεσμά της στρατιωτικο-πολιτικής εξάρτησης από τις ΗΠΑ. Η χώρα απέκτησε ανεξάρτητη, πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική.
Αξιοποιώντας την κατάκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας και τον ορυκτό πλούτο της, η κυβέρνηση μείωσε τη φτώχεια στο 33%. Δημιουργήθηκε δημόσιο σύστημα υγείας. Ελήφθησαν δραστικά μέτρα εξάλειψης του αναλφαβητισμού.
Τα επιτεύγματα αυτά έγιναν δυνατά επειδή ο Τσάβες, στηριζόμενος στο λαό, τόλμησε να σπάσει τα δεσμά της εξάρτησης. Δεν περιορίστηκε όπως κάποιοι εγχώριοι, δήθεν μιμητές του σε μισόλογα.
Τα όρια των παρεμβάσεων αυτών τείνουν να εξαντληθούν. Για να μειωθούν παραπέρα η φτώχεια και οι ανισότητες απαιτούνται πιο ριζοσπαστικές πολιτικές από αυτές του Συντάγματος του 1999. Αν αυτό δεν γίνει, μοιραία το «πείραμα Τσάβες» θα εκφυλιστεί και οι λαϊκές κατακτήσεις θα εξανεμιστούν. Το βήμα σημειωτόν δεν μπορεί να κρατήσει επ’ άπειρο.
