εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 21/7/2023
Μετά τη συνάντηση στο Βίλνιους, προετοιμάζονται τα επόμενα βήματα για την αμερικανόπνευστη προσέγγιση Ελλάδας - Τουρκίας. Στόχος είναι να επιλυθεί η εκκρεμούσα διαφορά για την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Τα αναπάντητα ερωτήματα είναι πολλά:
α. Πώς θα φτάσουμε στη Χάγη για την επίλυση της διαφοράς;
β. Τι θα περιλαμβάνει το συνυποσχετικό;
γ. Με βάση ποιούς κανόνες θα κρίνει το δικαστήριο; Με βάση το διεθνές δίκαιο της θάλασσας; Μα αφού η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη σχετική Σύμβαση.
δ. Άρα με βάση ποιους κανόνες; Αυτούς που θέλει η Τουρκία;
Στο φως των ερωτημάτων μόνο ανησυχία προκαλεί η δήλωση του έλληνα πρωθυπουργού ότι «οποιαδήποτε συμφωνία αυτού του τύπου μπορεί ενδεχομένως να συνεπάγεται και κάποιες υποχωρήσεις από κάποιες θέσεις οι οποίες μπορούν να αποτελούν την αφετηρία μιας διαπραγμάτευσης».
Τι θα γίνει με τις υπόλοιπες αξιώσεις της Τουρκίας; Τα ζητούμενα ιδίως είναι:
α. Να παραιτηθεί ρητά από την αμφισβήτηση της κυριαρχίας των νησιών.
β. Να σταματήσει επίσημα να θέτει θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών.
γ. Να σταματήσει τις παραβιάσεις του εναέριου χώρου στο Αιγαίο.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο πρωταρχικής σημασίας ζήτημα, αυτό των χωρικών υδάτων. Η Σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας ορίζει ρητά ότι τα κράτη έχουν δικαίωμα σε αιγιαλίτιδα ζώνη (ή χωρικά ύδατα, που είναι το ίδιο) μέχρι 12 ν.μ. Εκεί τα κράτη ασκούν πλήρη κυριαρχία.Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο τα 12 ν.μ. κηρύσσονται μονομερώς. Η συντριπτική πλειονότητα των κρατών έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ. Η Τουρκία, παρότι δεν έχει υπογράψει την Σύμβαση, έχει ανακηρύξει χωρικά ύδατα στη Μαύρη θάλασσα 12 ν.μ. Υποστήριζε μάλιστα τον κανόνα των 12 νμ. πριν την υιοθέτηση της Σύμβασης. Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ επίσης έχουν αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ. Ωστόσο, η Τουρκία έχει διακηρύξει με απόφαση της Εθνοσυνέλευσης ότι τυχόν επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας στα 12 ν.μ. θα αποτελέσει αιτία πολέμου (casus belli).
Να σημειωθεί ότι σήμερα, με αιγιαλίτιδα ζώνη 6 ν.μ. η Ελλάδα ελέγχει το 43% της επιφάνειας του Αιγαίου, η Τουρκία το 7% και τα διεθνή ύδατα είναι το 50% περίπου. Αν τα χωρικά ύδατα των δύο χωρών στο Αιγαίο επεκταθούν στα 12 ν.μ. η Ελλάδα θα ελέγχει το 71%, η Τουρκία το 9% ενώ τα διεθνή ύδατα θα περιοριστούν στο 20%.
Επομένως, από όλες τις απόψεις ξεπροβάλλει η σημασία της αιγιαλίτιδας ζώνης. Η υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ εκ των πραγμάτων έπεται. Για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και την έναρξη επίλυσης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, θα μπορούσε να ζητηθεί από την Τουρκία να άρει το casus belli. Το ζήτημα όμως εδώ σκοντάφτει όχι τόσο στην Τουρκία όσο στο ότι οι ΗΠΑ είναι πάγια αντίθετες στην επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων.
