https://www.kommon.gr/politiki/item/5859-kazantzakis-kai-marks-sto-londino-tou-dimitri-kaltsoni
Ο Καζαντζάκης, στα ταξιδιωτικά του για την Αγγλία, πολλές δεκαετίες πριν, κάνει μια εύστοχη κρίση για την ποιότητα της δημοκρατίας της Βρετανίας. Αναφέρεται στις πιο διαφορετικές απόψεις που μπορούν να ξετυλίγονται ελεύθερα στο δημόσιο λόγο. Ναι, μοιάζει από την άποψη αυτή η Βρετανία μια χώρα ελεύθερη, γράφει ο Καζαντζάκης, όπου καθένας μπορεί να διατυπώσει ελεύθερα τις απόψεις του. Περήφανη μοιάζει γι’ αυτό η βρετανική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Όμως ο Καζαντζάκης, χωρίς να είναι μαρξιστής, χωρίς να έχει βιώσει και αναλύσει τον εκφυλισμό της αστικής δημοκρατίας του καιρού μας -γράφει τέλη δεκαετίας του ‘30- επισημαίνει με οξυδέρκεια ότι η ελευθερία αυτή υπάρχει με έναν αυστηρό όρο: να μην μετουσιωθούν τα λόγια σε πράξη. Καλά είναι τα λόγια, “μα αν τολμήσεις να τα βάλεις σε πράξη, αλίμονο σου!”. Δεν ξέρω αν ο Καζαντζάκης γνώριζε τα γραπτά εκείνα του Μαρξ όπου σημειώνει ότι η αστική δημοκρατία, σε κάθε μεγάλη κρίση, πετάει το δημοκρατικό της μανδύα και καταφεύγει στην ωμή βία και στον εμφύλιο πόλεμο. Δεν έχω επίσης υπόψη μου αν γνώριζε ότι ο Ρουσώ στο Κοινωνικό Συμβόλαιο τόνιζε πως οι Άγγλοι πολίτες νομίζουν πως είναι ελεύθεροι αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι καθώς υποδουλώνονται στους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους, οι οποίοι αυτονομούνται από τους εκλογείς τους.
Πολλές φορές στη σύγχρονη ιστορία έχει επιβεβαιωθεί η μαρξιστική ανάλυση. Η άρχουσα τάξη καταφεύγει στην ωμή βια, στο πραξικόπημα, στον εμφύλιο πόλεμο ρίχνοντας στον κάλαθο των αχρήστων τους δημοκρατικούς θεσμούς, μόλις νιώσει ότι απειλείται η κυριαρχία της. Ο κατάλογος είναι τεράστιος.
Αλλά πριν από τη βία, υπάρχει ένα άλλο ταξικό φίλτρο, εξίσου αποτελεσματικό, που λειτουργεί μάλιστα προληπτικά. Πρόκειται για το φίλτρο του χρήματος, της άκρατης εμπορευματοποίησης των πάντων. Έχεις χρήμα; πληρώνεις, μετακινείσαι, απολαμβάνεις. Έχεις λιγότερο; Απολαμβάνεις λιγότερο. Δεν έχεις καθόλου; Δεν υπάρχεις. Είναι εντυπωσιακό ότι ακόμη και η επίσκεψη στον τάφο του μεγάλου επαναστάτη Καρλ Μαρξ που βρίσκεται στο Λονδίνο έχει το αντίτιμό της. Ο επισκέπτης πρέπει να καταβάλει 4,5 λίρες, δηλαδή κοντά 5,5 ευρώ.
Λειτουργούν τα φίλτρα αυτά μέχρι σήμερα, αποτελεσματικά, είναι αλήθεια. Ως πότε όμως; Ο Μαρξ μας έμαθε, ανάμεσα σε πολλά σημαντικά και αυτό που ο Καζαντζάκης συμπεραίνει από το δικό του ιδιαίτερο, δαιδαλώδη δρόμο: “Να ονειροπολείς και να κρατιέσαι στερεά από την πραγματικότητα. Να κρατιέσαι στερεά από την πραγματικότητα και ν’ αφήνεις στην κορφή της να κυματίζει τ’ όνειρο.. Να νικιέσαι, να σφίγγεις τη γροθιά και να συνεχίζεις”. Πολύτιμες είναι αυτές οι παρακαταθήκες σε μια εποχή που η ανθρωπότητα βαδίζει στο χείλος της αβύσσου.
