εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 10/3/2023
Η νηνεμία που επικρατεί στο κυπριακό είναι μόνο προσωρινή. Υπαγορεύεται από τις επικείμενες εκλογές στην Τουρκία. Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αυταπάτη ότι το τουρκικό κατεστημένο, στις όποιες αποχρώσεις του θα μεταβάλλει τις στρατηγικές γραμμές του. Παράλληλα, η ακινησία και η εναπόθεση της επίλυσης των προβλημάτων στους συμμάχους δεν έχει αποδώσει εδώ και δεκαετίες. Είναι γι’ αυτό ευκαιρία να αναζωογοννηθεί η διπλωματία των λαών.
Ειδικά για το κυπριακό θα ήταν χρήσιμη μια πρωτοβουλία που να ξαναθέτει το πρόβλημα στις πραγματικές διαστάσεις του: τερματισμός της τουρκικής κατοχής, απόρριψη κάθε παραλλαγής συνομοσπονδίας.
Στο παίσιο αυτό θα ήταν χρήσιμη η επεξεργασία και η κατάθεση προς συζήτηση ενός σχεδίου δημοκρατικού Συντάγματος υπό το οποίο θα μπορούσαν να ζήσουν ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι. Ακόμη και αν μια τέτοια προοπτική φαντάζει μακρινή, η συζήτηση θα βοηθούσε να ενεργοποιηθεί ο λαϊκός παράγοντας σε Κύπρο, Τουρκία και Ελλάδα.
Μερικές ενδεικτικές σκέψεις έχω αναπτύξει στο βιβλίο Πόλεμος ή Ειρήνη (εκδ. Τόπος). Ένα δημοκρατικό Σύνταγμα της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας θα μπορούσε να βασίζεται στις ακόλουθες αρχές.
α. Κατάργηση του προεδρικού συστήματος, που είναι από τη φύση του συγκεντρωτικό. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από την κυβέρνηση, η οποία είναι υπόλογη στην Εθνοσυνέλευση. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει καθαρά συμβολικές εξουσίες. Αναδεικνύεται από την Εθνοσυνέλευση με απλή πλειοψηφία και προέρχεται εναλλάξ από κάθε κοινότητα.
β. Η νομοθετική εξουσία ανήκει στην Εθνοσυνέλευση, που αποτελείται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Βουλή των Κοινοτήτων, οι οποίες συνεδριάζουν από κοινού.
γ. Βουλή των Αντιπροσώπων -λ.χ. 80μελής- εκλεγμένη από όλη την επικράτεια, χωρίς εθνοτικά κριτήρια.
δ. Βουλή των Κοινοτήτων αποτελούμενη από 40+40 αντιπροσώπους εκλεγμένους από την ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή κοινότητα αντιστοίχως.
ε. Κάθε Κοινοτική Βουλή συνεδριάζει και αυτοτελώς με γενική τοπική αρμοδιότητα. Ψηφίζει τοπικούς νόμους, ιδίως για θέματα εκπαίδευσης, τοπικής αστυνόμευσης, πολιτισμού, χωροταξίας, περιβάλλοντος, εντός του πλαισίου του Συντάγματος και των νόμων.
στ. Πάγιο συνταγματικά κατοχυρωμένο σύστημα η απλή αναλογική, ώστε να εκφράζεται πλήρως το εκλογικό σώμα σε όλες τις υπαρκτές αποχρώσεις του.
ζ. Ανάδειξη κυβέρνησης από την Εθνοσυνέλευση με βάση την αρχή της δεδηλωμένης, χωρίς εθνοτικά κριτήρια. Υιοθέτηση ρυθμίσεων αντίστοιχων του άρθρου 37 του Ελληνικού Συντάγματος για τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών.
η. Συνταγματική κατοχύρωση των οικουμενικά αναγνωρισμένων δικαιωμάτων και ελευθεριών (ατομικών, συλλογικών, κοινωνικών).
θ. Συνταγματική κατοχύρωση των δυο γλωσσών ως επίσημων γλωσσών του κράτους.
Στις σημερινές συνθήκες ο συσχετισμός των δυνάμεων καθιστά προς το παρόν αδύνατη μια τέτοια προοπτική. Αυτό όμως δεν μπορεί να οδηγεί σε υποχωρήσεις αρχών, οι οποίες θα καταδικάσουν τον κυπριακό λαό στη διαρκή κακοδαιμονία. Ο δυσμενής συσχετισμός, ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία, γίνεται επιχείρημα για να επιβληθούν αρνητικές εξελίξεις και «λύσεις». Η επιλογή ανάμεσα στην παγίωση της σημερινής τουρκικής κατοχής και σε μια λύση συνομοσπονδιακή, τύπου σχεδίου Ανάν, είναι ψευτοδίλημμα.
