εφημ. Documento, 27/4/2025

Κάθε τραγωδία, όπως το έγκλημα των Τεμπών, μας δίνει την ευκαιρία να αναστοχαστούμε επί πολλών σημαντικών ζητημάτων.

Ο σιδηρόδρομος και γενικότερα ο δημόσιος τομέας χαρακτηρίζονταν από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους από την υποβάθμιση, την υποχρηματοδότηση, τις πελατειακές σχέσεις. Οι κυβερνήσεις αξιοποίησαν τα προβλήματα που οι ίδιες δημιούργησαν. Προσπάθησαν να απαξιώσουν κάθε έννοια δημόσιου τομέα. Τις τελευταίες δεκαετίες πρότειναν το “φάρμακο” των ιδιωτικοποιήσεων. Αλλά το “φάρμακο” αποδείχθηκε πιο επιβλαβές από την ασθένεια. Οι ιδιωτικοποιήσεις επέφεραν ένα κυριολεκτικό πλιάτσικο, λεηλασία σε όφελος της ολιγαρχίας (εγχώριας και ξένης), μεγαλύτερη υποβάθμιση, ακριβότερες υπηρεσίες, χειρότερο επίπεδο ασφάλειας. Ανάλογη είναι η πανευρωπαϊκή και διεθνής εμπειρία.

Είναι καιρός να αναστοχαστούμε και να απαλλαγούμε από τα μυωπικά γυαλιά που μας φόρεσαν οι κυβερνήσεις. Χρειαζόμαστε ένα δημόσιο φορέα για το σιδηρόδρομο αλλά και για τους άλλους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας. Η ανάγκη γίνεται ακόμη πιο επείγουσα στους ταραγμένους καιρούς των εμπορικών και των θερμών πολέμων που διανύουμε.

Νέου τύπου δημόσιο

Χρειαζόμαστε όμως ένα νέου τύπου δημόσιο τομέα, που θα είναι απαλλαγμένος από τις παθογένειες του παρελθόντος και θα έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. Υπάρχει διεθνής εμπειρία με θετικά και αρνητικά στοιχεία, την οποία οφείλουμε να μελετήσουμε όχι για να μιμηθούμε άκριτα αλλά για να αντλήσουμε διδάγματα. Ο νέου τύπου δημόσιος τομέας θα πρέπει να έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά.

Πρώτο, ο δημόσιος τομέας δεν θα είναι ιμάντας μεταβίβασης κερδών, μηχανισμός διευκόλυνσης της κερδοφορίας των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων και δίκτυο πελατειακών σχέσεων, όπως ήταν παλαιότερα. Αντίθετα θα πρέπει να προωθεί την άνοδο της κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας του λαού, πρωτίστως των ασθενέστερων τάξεων, να αμβλύνει τις κοινωνικές ανισότητες, να προσφέρει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες. Ο σιδηρόδρομος για παράδειγμα θα πρέπει να παρέχει στο λαό γρήγορη, ασφαλή μεταφορά προσώπων και εμπορευμάτων.

Δεύτερο, ο νέου τύπου δημόσιος τομέας θα πρέπει να εντάσσεται σε ένα δημοκρατικό αναπτυξιακό σχέδιο. Στη σύνταξή του θα συμμετέχουν η Βουλή, τα συνδικάτα, οι επιστημονικές ενώσεις, οι φορείς των μικρομεσαίων επαγγελματιών. Οι επιλογές του θα αποτελούν καρπό παλλαϊκής συζήτησης και όχι αυθαίρετες αποφάσεις της κυβέρνησης ή της γραφειοκρατίας.

Τρίτο, οι δημόσιες επιχειρήσεις θα βρίσκονται κάτω από συνεχή δημοκρατικό, πολυεπίπεδο έλεγχο, ώστε να αποφεύγονται στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα φαινόμενα κακοδιαχείρισης και διαθφοράς. Τούτο σημαίνει ουσιαστικό κοινοβουλευτικό έλεγχο αλλά ιδίως έλεγχο από την πλευρά των εργαζομένων.

Οι αντιπρόσωποι των εργαζομένων θα πρέπει να εκλέγονται από αυτούς, να λογοδοτούν για κάθε τους ενέργεια και να μπορούν να ανακληθούν ανά πάσα στιγμή. Το έργο τους θα είναι να συμμετέχουν στα διοικητικά όργανα των δημόσιων επιχειρήσεων ώστε να ελέγχουν τη λειτουργία, το αναπτυξιακό σχέδιο, την πολιτική τεχνολογικού εκσυγχρονισμού, την πολιτική ασφάλειας, την πολιτική μισθών, τόσο των εργαζομένων όσο κυρίως των στελεχών της επιχείρησης. Θα πρέπει να έχουν απόλυτη δυνατότητα πρόσβασης στα λογιστικά βιβλία, στις συμβάσεις κλπ χωρίς εμπόδια από το επιχειρηματικό ή εμπορικό απόρρητο, με πλήρη διαφάνεια δηλαδή.

Μόνο έτσι ο δημόσιος τομέας θα απαλλαγεί από τις παθογένειες του παρελθόντος, θα μπορέσει να αποτελέσει την ατμομηχανή της οικονομικής ανάπτυξης και θα συμβάλλει στην αναδιανομή του πλούτου σε όφελος των λαϊκών τάξεων.

Η εφαρμογή των παραπάνω απαιτεί βέβαια ριζική αλλαγή του συσχετισμού κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων και μια νέου τύπου δημοκρατία. Αλλά τούτο εκφεύγει του αντικειμένου του παρόντος άρθρου.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 23/4/2025

Ένα νέο κύμα εξοπλισμών έρχεται να βαρύνει τις πλάτες του ελληνικού λαού. Δεν είναι μόνο η καινούργια γαλλική φρεγάτα αλλά το θυσθεώρητο πρόγραμμα πολλών δις το οποίο καλούνται να πληρώσουν οι λαοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην πραγματικότητα το εξοπλιστικό πρόγραμμα έχει δύο στόχους. Ο πρώτος είναι να αναζωογοννήσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία διοχετεύοντάς της κρατικό χρήμα. Πρόκειται για ένα “στρατιωτικό κεϋνσιανισμό” που σημαίνει ότι οι φορολογούμενοι, δηλαδή οι λαοί, θα επωμιστούν πρόσθετα βάρη αλλά και ότι θα υπάρξει περαιτέρω μείωση κοινωνικών δαπανών.

Ο δεύτερος είναι ότι η ΕΕ στρατιωτικοποιείται καθώς οι ισχυρές χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία επιχειρούν να αναστρέψουν την υποβαθμισμένη θέση τους στην παγκόσμια οικονομία και να αναλάβουν, ακόμη και με πόλεμο, σημαντικότερο ρόλο στην παγκόσμια ανακατανομή ισχύος. Ειδικά οι πολεμικές ιαχές της Γαλλίας σχετίζονται με το γεγονός ότι έχει χάσει τα τελευταία χρόνια την επιρροή που είχε σε χώρες της Αφρικής και στο γεγονός ότι η Ρωσία συνέβαλε σε αυτό.

Οι εξοπλισμοί αυτοί δεν αφορούν τον ελληνικό λαό, ούτε τους ευρωπαϊκούς. Η Ελλάδα δεν πρέπει να συμμετέχει στο εξοπλιστικό αυτό πρόγραμμα και στο θανάσιμο αγώνα για σφαίρες επιρροής για πολλούς λόγους.

Πρώτο, δεν έχουμε να χωρίσουμε τίποτα ούτε με τη Ρωσία ούτε με την Κίνα. Οι πόλεμοι για τις σφαίρες επιρροής δεν αφορούν το συμφέρον του ελληνικού λαού. Η Ρωσία δεν απειλεί την Ελλάδα αλλά ούτε είναι ικανή να απειλήσει την ΕΕ, καθώς το ΑΕΠ της είναι το ένα όγδοο εκείνου της ΕΕ.

Αντίθετα, έχουμε συμφέρον να διατηρούμε καλές, ισότιμες σχέσεις με όλες τις χώρες. Είναι προτιμότερο να αναπτύσσουμε σχέσεις με το ανερχόμενο μπλοκ των χωρών BRICS+ παρά να είμαστε με την πλευρά των χαμένων που είναι οι ΗΠΑ και η ΕΕ. Αν κάποιος αμφιβάλλει, ας κοιτάξει τα οικονομικά στοιχεία και τη δυναμική τους. Οι δασμοί του Τραμπ είναι ο επιθανάτιος ρόγχος της πρωτοκαθεδρίας της υπερδύναμης.

Δεύτερο, στην αντιμετώπιση των επιθετικών αξιώσεων της Άγκυρας δεν βοήθησαν ποτέ ουσιαστικά ούτε οι ΗΠΑ ούτε η ΕΕ. Η Τουρκία είναι το χαϊδεμένο παιδί του ΝΑΤΟ, πολύτιμος εταίρος των δυτικών “συμμάχων”. Η Γαλλία συζητά για αμυντική συνεργασία με την Τουρκία, το Ισραήλ επίσης βρίσκεται σε διαπραγμάτευση μαζί της, τη στιγμή που παρουσιάζονται ως φίλοι της Ελλάδας.

Τρίτο, για την άμυνα της χώρας δεν χρειάζονται οι πανάκριβοι εξοπλισμοί που προαναφέρθηκαν. Ας διδαχτούμε από το κινεζικό παράδειγμα. Η Κίνα για δεκαετίες αντιμετώπιζε τη συντριπτική αμερικανική στρατιωτική υπεροχή με τη λογική του ασύμμετρου πολέμου, με πολύ φθηνότερα, ευέλικτα και αποτελεσματικότερα μέσα όπως αντιπλοϊκοί πύραυλοι, drones κά, που μπορούν για παράδειγμα να πλήξουν την κατάλληλη στιγμή τα ευαίσθητα σημεία μιας πανάκριβης πλατφόρμας όπως είναι ένα αεροπλανοφόρο.

Δίλημμα δεν υπάρχει: όχι στο εξοπλιστικό πρόγραμμα, ναι στην άμυνα μέσω μιας φιλειρηνικής, πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής, έξω από στρατιωτικούς συνασπισμούς.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 16/4/2025

Στη διεθνή σκηνή έχουν έρθει τα πάνω κάτω αλλά η κυβέρνηση συνεχίζει αδιατάρακτα, πρόσω ολοταχώς, την ίδια πλεύση.

Πρώτο: Καθιστά τη χώρα μας μέρος των διεθνών αντιπαραθέσεων για τη διανομή των αγορών, των πρώτων υλών, της οικονομικής και πολιτικής επιρροής. Συμμετέχει σε διάφορες συγκρούσεις μέσω των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα, με την αποστολή πολεμικών πλοίων στον Κόλπο του Αντεν. Συμμετέχει στις οικονομικές κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, έχει στείλει οπλικά συστήματα στην Ουκρανία, ακόμη και στρατιώτες στο Σαχέλ της Αφρικής. Συμμετέχει στην εκτόξευση των στρατιωτικών δαπανών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Έχει αποστείλει πυραυλικά συστήματα Patriot και στελέχη της ελληνικής πολεμικής αεροπορίας στη Σαουδική Αραβία, διμοιρία αντιαρματικών σε Battlegroup του ΝΑΤΟ που αναπτύχθηκε στη Βουλγαρία εναντίον της Ρωσίας, στρατιωτικό προσωπικό στο Λονδίνο με αντικείμενο την ανάπτυξη ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία.

Δεύτερο: Συνηγορεί και πρωτοστατεί στο κολοσιαίο πρόγραμμα εξοπλισμών τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της ΕΕ, φορτώνοντας με αβάσταχτα βάρη τους εργαζόμενους. Μόνο για το REARM κάθε ελληνική οικογένεια θα κληθεί να πληρώσει επιπλέον περίπου οκτώ χιλιάδες ευρώ. Επιμένει σε πανάκριβα εξοπλιστικά προγράμματα που δεν υπηρετούν τις ανάγκες της άμυνας μας αντί να προσανατολίζεται σε ευέλικτα, φθηνότερα και πιο απετελεσματικά οπλικά συστήματα, κατάλληλα για τις ελληνικές συνθήκες.

Τρίτο: Εξακολουθεί να θέτει σε κίνδυνο την εθνική κυριαρχία εξαιτίας της προθυμίας της να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των πολυεθνικών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Επιμένει στην εμβάθυνση της στρατηγικής συνεργασίας με τη γενοκτονική κυβέρνηση του Ισραήλ.

Τέταρτο: Αναζητεί επί ματαίω προστασία έναντι της επιθετικότητας της Τουρκίας στους γνωστούς συμμάχους. Ωστόσο είναι παραπάνω από ορατό ότι οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ εξακολουθούν την προνομιακή τους σχέση με την Τουρκία, ιδίως μετά την εκλογή Τραμπ. Η ΕΕ βρίσκεται επίσης στο ίδιο μήκος κύματος αφού μετά την προσπάθεια μιας σχετικά πιο αυτόνομης στρατιωτικής παρουσίας της έχει ακόμη περισσότερο ανάγκη την Τουρκία.

Πέμπτο: Καλλιεργεί αυταπάτες με την αμυντική συνεργασία με τη Γαλλία την ίδια στιγμή που αναθερμαίνεται η γαλλοτουρκική συνεργασία στον αμυντικό τομέα.

Έκτο: Απομονώνει τη χώρα μας από ισχυρούς διεθνείς παίκτες όπως είναι η Κίνα, η Ρωσία, η Ν. Αφρική, ευρύτερα οι χώρες της ομάδας BRICS αντί να επιδιώκει την ισότιμη και αμοιβαία επωφελή οικονομική συνεργασία μαζί τους.

Χρειαζόμαστε αλλαγή πολιτικής με μια φιλειρηνική, ουδετερόφιλη, ενεργητική, πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, έξω από στρατιωτικούς συνασπισμούς. Η πλήρης απεμπλοκή από κάθε είδους πολεμική ενέργεια του ΝΑΤΟ και της ΕΕ θα ήταν μια σημαντική συμβολή στην προσπάθεια για διεθνή ειρήνη, για συνεννόηση στη βάση των αρχών του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Θα έδινε το μήνυμα ότι οι λαοί δεν δέχονται να οδηγηθούν στο σφαγείο για χάρη των κερδών των πολυεθνικών και των γεωστρατηγικών ανταγωνισμών.

εφημ. Karfitsa, 12/4/2025

Ζούμε σε ταραγμένους καιρούς, δίχως αμφιβολία: πολεμικές συγκρούσεις, ακόμη και μέσα στην Ευρώπη, εμπορικοί πόλεμοι, αναταραχές. Το ζήτημα είναι να δούμε πώς μπορούμε να προφυλαχτούμε και πώς μπορούμε να βγούμε από τη σκοτεινή περίοδο που διανύουμε. Για να το κατορθώσουμε αυτό πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε την εποχή μας.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 συνεχίζεται και τροφοδοτεί την όξυνση των αντιπαραθέσεων ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις για την αναδιανομή των σφαιρών επιρροής: των αγορών, των πρώτων υλών, της οικονομικής και πολιτικής επιρροής.

Οι ΗΠΑ αντιδρούν με τη λογική του πληγωμένου θηρίου γιατί είναι μια υπερδύναμη σε αποδρομή. Πριν 50 χρόνια το μερίδιό τους στην παγκόσμια παραγωγή ήταν στο 28%, πριν 20 χρόνια έφτανε στο 23,5% για να πέσει σήμερα στο 15,6%. Στρέφονται ακόμη και ενάντια στους συμμάχους τους, την ΕΕ, τον Καναδά, τη Βρετανία, με κίνδυνο να αποξενωθούν από αυτούς. Χρησιμοποιούν τη στρατιωτική τους υπεροπλία για να διασφαλίσουν την ηγεμονία και να αποτρέψουν την άνοδο της κινεζικής ισχύος. Διαθέτουν σχεδόν 800 στρατιωτικές βάσεις σε όλο τον κόσμο.

Παράλληλα η Κίνα αναδύεται πανίσχυρη. Είναι η δεύτερη οικονομική δύναμη στον πλανήτη. Αν δεν υπάρξουν εκπλήξεις και ανατροπή της τάσης, σχετικά σύντομα θα γίνει η πρώτη οικονομία στον κόσμο. Είναι ήδη η πρώτη χώρα σε επενδύσεις στη Λ. Αμερική και στην Αφρική ενώ η παρουσία της στην Ασία και στην Ευρώπη είναι σημαντική. Αποτελεί την πρώτη εξαγωγική δύναμη.

Οι εξελίξεις στην Ουκρανία δείχνουν πως οι ΗΠΑ αναζητούν κάποιο διακανονισμό με τη Ρωσία επιχειρώντας να κλείσουν αυτό το μέτωπο για να προσηλωθούν στην Κίνα. Ακόμη περισσότερο φιλοδοξία των ΗΠΑ είναι η τυχόν αναδιάταξη συμμαχιών με την απόσπαση της Ρωσίας από τη συμμαχία με την Κίνα ή έστω η χαλάρωση της μεταξύ τους συνεργασίας, αν και δεν φαίνεται πιθανή η επιτυχία του εγχειρήματος.

Από την άλλη η ΕΕ, αποδυναμωμένη και ανεπαρκής, επιχειρεί να λάβει το δικό της μερίδιο από την αναδιανομή με πανάκριβα εξοπλιστικά προγράμματα. Οι επιπτώσεις όλων αυτών είναι ραγδαία φτωχοποίηση των λαών, αύξηση των ανισοτήτων, επέκταση των πολεμικών συγκρούσεων ακόμη και κίνδυνος παγκοσμίου πολέμου. Η ανθρωπότητα ολισθαίνει σε ολέθρια μονοπάτια.

Επικίνδυνη θέση

Δυστυχώς η χώρα μας είναι μέρος του προβλήματος. Συμμετέχει σε διάφορες συγκρούσεις μέσω των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα, με την αποστολή πολεμικών πλοίων στον Κόλπο του Αντεν. Συμμετέχει στις οικονομικές κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, έχει στείλει οπλικά συστήματα στην Ουκρανία, ακόμη και στρατιώτες στο Σαχέλ της Αφρικής. Συμμετέχει στην εκτόξευση των στρατιωτικών δαπανών του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Έχει αποστείλει πυραυλικά συστήματα Patriot και στελέχη της ελληνικής πολεμικής αεροπορίας στη Σαουδική Αραβία, διμοιρία αντιαρματικών σε Battlegroup του ΝΑΤΟ που αναπτύχθηκε στη Βουλγαρία εναντίον της Ρωσίας, στρατιωτικό προσωπικό στο Λονδίνο με αντικείμενο την ανάπτυξη ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία. Στηρίζει την κυβέρνηση Νετανιάχου που διεξάγει γενοκτονία σε βάρος του παλαιστινιακού λαού.

Ολη αυτή η εμπλοκή δεν μπορεί παρά να φέρει δεινά. Θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των υπηρετούντων στις ένοπλες δυνάμεις, θέτει στο στόχαστρο τα ελληνικά εμπορικά πλοία, τα πληρώματά τους. Ολόκληρος ο ελληνικός λαός και η ελληνική επικράτεια καθίστανται μέσω της πολιτικής αυτής στόχος κάθε λογής αντιποίνων. Επιπλέον η συμμετοχή της Ελλάδας θα επιφέρει ακόμη μεγαλύτερη εκτόξευση της ακρίβειας και πρόσθετα οικονομικά βάρη.

Διέξοδος

Είναι ίσως καιρός να ξανασκεφτούμε επί θεμελιωδών επιλογών, που η κρίση απέδειξε ότι είναι επιβλαβείς, ακόμη και καταστροφικές. Η χώρα μας έχει κάθε συμφέρον να κρατήσει ουδέτερη στάση, να καλλιεργεί σχέσεις ειρήνης και φιλίας με όλους τους λαούς και όλα τα κράτη. Θα είναι προς όφελος της να αναπτύξει ισότιμες οικονομικές σχέσεις με χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία, η Ν. Αφρική, ευρύτερα οι χώρες της ομάδας BRICS.

Η πλήρης απεμπλοκή από κάθε είδους πολεμική ενέργεια του ΝΑΤΟ και της ΕΕ θα ήταν μια σημαντική συμβολή στην προσπάθεια για διεθνή ειρήνη, για συνεννόηση στη βάση των αρχών του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Θα έδινε το μήνυμα ότι οι λαοί δεν δέχονται να οδηγηθούν στο σφαγείο για χάρη των κερδών των πολυεθνικών και των γεωστρατηγικών ανταγωνισμών. Χρειαζόμαστε μια φιλειρηνική, ουδετερόφιλη, ενεργητική, πολυδιάσταση εξωτερική πολιτική, έξω από στρατιωτικούς συνασπισμούς.

εφημ. ΤΑ ΝΕΑ 5-6/4/2025

Παλιές αλλά και νέες πρακτικές υπονομεύουν την ελευθερία του τύπου (ευρύτερα των μέσων ενημέρωσης) και της έκφρασης. Στόχος τους είναι ο αποκλεισμός και η αποσιώπηση των “ενοχλητικών” απόψεων ή εναλλακτικά η διαστρέβλωσή τους και, στην καλύτερη των περιπτώσεων, η υποεκπροσώπησή τους στο δημόσιο διάλογο. Οι βασικότερες πηγές υπονόμευσης της ελευθερίας του τύπου είναι οι ακόλουθες.

Πρώτο, κυβερνήσεις (στην Ελλάδα όπως και αλλού) ασκούν άμεσες αλλά πιο συχνά έμμεσες πιέσεις ή προβαίνουν σε αφανείς δοσοληψίες προκειμένου να εξασφαλίσουν τη φιλική στάση και τον έλεγχο επί των μέσων ενημέρωσης. Συμβαίνει όμως και το αντίστροφο: ισχυροί ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης επιτυγχάνουν με παρόμοια μέσα την επιρροή τους επί των κυβερνήσεων.

Δεύτερο, παρατηρούνται ολοένα και συχνότερα φαινόμενα άσκησης πιέσεων σε δημοσιογράφους τόσο από τις κυβερνήσεις όσο και από τις διευθύνσεις των κρατικών ή ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης. Οι πιέσεις μπορεί να φθάνουν μέχρι την απόλυση αλλά ακόμη να συνίστανται στην εξαγορά, στην άσκηση απειλών, εκβιασμών, βίας σε βάρος τους ή στην παράνομη παρακολούθηση των επικοινωνιών τους. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν οι ποινικές διώξεις και οι προσχηματικές αγωγές από ισχυρά οικονομικά συμφέροντα ή κρατικούς παράγοντες σε βάρος δημοσιογράφων με στόχο τη φίμωσή τους. Πρόκειται για τις λεγόμενες «στρατηγικές αγωγές προς αποθάρρυνση της δημόσιας συμμετοχής» (SLAPP).

Τρίτο, δομικό πρόβλημα συνιστά το γεγονός ότι στη σύγχρονη κοινωνία απαιτούνται τεράστια ποσά για τη δημιουργία ενός μέσου ενημέρωσης. Έτσι η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών τίθεται εκτός του πεδίου εφαρμογής του δικαιώματος.

Τέταρτο, υπάρχουν οι επιρροές αλλοδαπών ισχυρών κρατικών ή επιχειρηματικών φορέων. Πολυεθνικές επιχειρήσεις στον τομέα των μέσων ενημέρωσης ή του διαδικτύου δρούν σε πολλές χώρες, διαμορφώνουν με τον τρόπο αυτό την κοινή γνώμη. Παράλληλα, αξιοποιούνται πάντοτε οι αφανείς τρόποι επίδρασης, όπως μας υπενθύμισε το πρόσφατο άνοιγμα αρχείων των ΗΠΑ. Οι τελευταίες, όπως και άλλα ισχυρά κράτη, συνηθίζουν να χρηματοδοτούν μέσα ενημέρωσης και δημοσιογράφους άλλων χωρών.

Η κατάσταση αυτή φαλκιδεύει τελικά την ίδια τη δημοκρατία. Για την υπέρβασή της απαιτείται καταρχάς η διεκδίκηση ώστε το κράτος να λάβει ουσιαστικά μέτρα (νομοθετικά, χρηματοδότηση κά.) προκειμένου α. να γίνει δυνατή η ίδρυση μέσων ενημέρωσης από τις διάφορες συλλογικότητες των εργαζομένων και β. να διασφαλίζεται η ισότιμη προβολή όλων των ρευμάτων σκέψης.

Άλλωστε βάσει του άρθρου 14 του Συντάγματος το κράτος έχει υποχρέωση α. να απέχει από κάθε ενέργεια που μπορεί να παρακωλύσει την ελευθερία του τύπου, β. να λαμβάνει τα αναγκαία θετικά, κατάλληλα μέτρα ώστε να διευκολύνει την άσκησή της, γ. να λαμβάνει ουσιαστικά μέτρα ώστε να μπορούν όλα τα ρεύματα σκέψης να εκφράζονται ισότιμα στο δημόσιο διάλογο.