Εφημερίδα των Συντακτών, 3/10/2024

Ας γνωρίσουμε τη σκέψη του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Ας έρθουμε σε επαφή μαζί της και, αν χρειαστεί να ξαναέρθουμε σε επαφή, να εμβαθύνουμε. Είναι χρήσιμο να πράξουμε κάτι τέτοιο μια και οι αρχές του 21ου αιώνα βρίσκουν τους λαούς σε χειρότερες συνθήκες ζωής σε σύγκριση με το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Οι σημερινοί νέοι ζουν χειρότερα από τους γονείς τους και οι προοπτικές για τις επόμενες γενιές είναι μάλλον δυσοίωνες. Η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει υπαρξιακών διαστάσεων προκλήσεις. Το οικοσύστημα καταστρέφεται συστηματικά από την ασυδοσία λίγων εκατοντάδων πολυεθνικών εταιρειών, ενώ οι κυβερνήσεις στέκονται υποκριτικά απέναντι στο τεράστιο πρόβλημα της κλιματικής κρίσης και της καταστροφής του περιβάλλοντος. Οι κοινωνικές ανισότητες βαθαίνουν και φουντώνουν οι πόλεμοι υποδούλωσης και καταλήστευσης των λαών, αναδιανομής των σφαιρών επιρροής.

Γι’ αυτό σήμερα είναι αναγκαίο περισσότερο από ποτέ να μελετήσουμε ξανά τη σκέψη του Τσε. Πρώτα απ’όλα επειδή υπήρξε ένας άνθρωπος που διακρινόταν για την απόλυτη συνέπεια και αρμονία ανάμεσα στα λόγια και στην πράξη. Ήταν ένας άνθρωπος που διακρίθηκε επίσης για την ανιδιοτέλειά του, το ήθος, την απλότητά του. Ήταν ένας άνθρωπος που δεν δίσταζε να εγκαταλείψει θέσεις και βολικές επιλογές για χάρη των πεποιθήσεών του.

Ήταν επίσης ένας άνθρωπος που ξεχώριζε για την ευαισθησία του. Λάτρευε τη γνώση, ήθελε να κατανοήσει βαθιά τον κόσμο μας, την κοινωνία, τον άνθρωπο, τη φύση. Για τούτο διάβαζε ακατάπαυστα και στις πλέον αντίξοες συνθήκες. Διάβαζε τα πάντα, απροκατάληπτα, με σύστημα και μέθοδο επιστημονική. Αγαπούσε τον άνθρωπο, παθιαζόταν για τα ταξίδια και τις φωτογραφίες. Απαθανάτιζε την ομορφιά αλλά και τον ανθρώπινο πόνο.

Κα μόνο τα παραπάνω είναι αρκετά για να μας ωθήσουν να γνωρίσουμε τη σκέψη του Τσε. Αλλά υπάρχουν πολύ περισσότερα για να μας παροτρύνουν στην ίδια προσπάθεια. Ο Τσε ήταν άνθρωπος της δράσης, μαχητής της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ήταν επαναστάτης, ένας μαρξιστής λενινιστής αντάρτης.

Υπήρξε ταυτόχρονα πολιτικός στοχαστής. Παράλληλα με τη δράση και τη μελέτη προβληματιζόταν, σκεφτόταν, αναζητούσε λύσεις στα προβλήματα. Και το έκανε αυτό με ειλικρίνεια και θάρρος. Έχει γι’ αυτό ξεχωριστό ενδιαφέρον να συναντηθεί κανείς με τη σκέψη του Τσε για την αστική δημοκρατία, για την ιμπεριαλιστική επιθετικότητα. Έχει σημασία να μελετήσουμε ξανά τη σκέψη του για την επανάσταση, για τις μορφές της, για την ανάγκη ανατροπής της καπιταλιστικής βαρβαρότητας.

Έχει ακόμη πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να γνωρίσουμε το όραμα και τη σκέψη του για το σοσιαλισμό. Τα χειρόγραφά του, που δημοσιεύθηκαν πρώτη φορά στην Αβάνα τη δεκαετία του 2000, μπορεί να τροφοδοτήσουν πολύ γόνιμες αναζητήσεις σε θέματα όπως η δημοκρατία στο σοσιαλισμό, ο άνθρωπος στο σοσιαλισμό, η τέχνη στη σοσιαλιστική κοινωνία. Ιδιαίτερα σημαντικοί είναι οι προβληματισμοί του για τη σοσιαλιστική οικονομία, τα προβλήματα της οικονομικής διαχείρισης και αποτελεσματικότητας, τον κίνδυνο της γραφειοκρατίας.

Πολλά μας άφησε λοιπόν ως πολύτιμη παρακαταθήκη ο Τσε, θεμελιωμένα στην αγάπη και στο σεβασμό για τον απλό, καθημερινό άνθρωπο, τον άνθρωπο του λαού. Έχουμε εξίσου πολλά να μάθουμε, όχι για να μιμηθούμε μηχανιστικά, ούτε για να αντιγράψουμε δογματικά αλλά για να αναλύσουμε τα σημερινά δεδομένα με τρόπο επιστημονικό, δημιουργικό, όπως προσπάθησε να κάνει κι εκείνος.

Είμαι γι’ αυτό ιδιαίτερα χαρούμενος που το βιβλίο μου Ο Τσε για το κράτος και την επανάσταση, επανεκδίδεται στις 5 Οκτωβρίου με την πολύτιμη συνεργασία της Εφημερίδας των Συντακτών, 57 μετά τη δολοφονία του και 12 μετά την πρώτη του έκδοση από τις εκδόσεις Τόπος. Ελπίζω πως θα ξεναγήσει τον αναγνώστη στη σκέψη του εμβληματικού επαναστάτη και θα δώσει μια μικρή ώθηση για να την κατανοήσουμε βαθύτερα στο φως του 21ου αιώνα.